Ինչպիսի օրինակներ են գծային և ոչ գծային համակարգերի։
Գծային և ոչ գծային համակարգերի օրինակներ
Գծային և ոչ գծային համակարգերը կառավարման համակարգերի տեսության երկու կարևոր կատեգորիաներ են։ Գծային համակարգերը ցուցադրում են գործողություններ, որոնք համապատասխանում են գումարման սկզբունքին, մինչդեռ ոչ գծային համակարգերը չեն համապատասխանում։ ქვემև ներկայացված են գծային և ոչ գծային համակարգերի որոշ տիպիկ օրինակները:
Գծային համակարգեր
Գծային համակարգերը կենտրոնացած են մուտքի և ելքի միջև գծային հարաբերության վրա, նշանակում է, որ նրանք բավարարում են գումարման և համասեռության սկզբունքներին։ Գծային համակարգերի տարածական օրինակները ներառում են.
Միացուցիչ շղթաներ.
Նկարագրություն. Շղթաներ, որոնք կազմված են միացուցիչներից, կոնդենսատորներից և ինդուկտորներից, որոնց վարքը կարող է նկարագրվել գծային դիֆերենցիալ հավասարումներով։
Օրինակներ. RC շղթաներ, RL շղթաներ, LC շղթաներ։
Ամպեր-զանգված-դեմպեր համակարգեր.
Նկարագրություն. Մեխանիկական համակարգեր, որոնք կազմված են ամպերից, զանգվածներից և դեմպերից, որոնց շարժման հավասարումները երկրորդ կարգի գծային դիֆերենցիալ հավասարումներ են։
Օրինակներ. Ավտոմեքենայի հավաքական համակարգեր։
Ջերմունափոխ համակարգեր.
Նկարագրություն. Ժամանակի և տարածության ընթացքում ջերմունափոխը կարող է նկարագրվել գծային մասնակի դիֆերենցիալ հավասարումներով։
Օրինակներ. Միաչափ ջերմունափոխի հավասարում։
אותի մշակման համակարգեր.
Նկարագրություն. Գծային ֆիլտրեր և Ֆուրիեի ձևափոխ մեթոդներ սիգնալի մշակման մեջ։
Օրինակներ. Բարձր հաճախարանների ֆիլտրեր, ցածր հաճախարանների ֆիլտրեր, հատվածային ֆիլտրեր։
Կառավարման համակարգեր.
Նկարագրություն. Գծային կառավարման համակարգերի մոդելները կարող են նկարագրվել գծային դիֆերենցիալ հավասարումներով։
Օրինակներ. PID կոնտրոլերներ, վիճակային հետադարձ կառավարողներ։
Ոչ գծային համակարգեր
Ոչ գծային համակարգերը կենտրոնացած են մուտքի և ելքի միջև ոչ գծային հարաբերության վրա, նշանակում է, որ նրանք չեն բավարարում գումարման սկզբունքին։ Ոչ գծային համակարգերի տարածական օրինակները ներառում են.
Սատուրացման համակարգեր.
Նկարագրություն. Երբ մուտքը գերազանցում է որոշակի միջակայք, ելքը այլևս գծային չի ավելանում, այլ նախատեսում է սատուրացնել։
Օրինակներ. Մոտորների դրամի սատուրացում, հոլմունքի սատուրացում հոլմունքային համակարգերում։
Արգելակ համակարգեր.
Նկարագրություն. Արգելակի ուժի և արագության միջև հարաբերությունը ոչ գծային է, սովորաբար ցուցադրում է ստացիոնար և դինամիկ արգելակ։
Օրինակներ. Մեխանիկական փոխանցման համակարգերում արգելակ։
Հիստերեզի համակարգեր.
Նկարագրություն. Մագնիտացման և մագնիտական դաշտի ուժի միջև հարաբերությունը ցուցադրում է հիստերեզ։
Օրինակներ. Մագնիսական նյութերում հիստերեզի էֆեկտներ։
Բիոլոգիական համակարգեր.
Նկարագրություն. ՛՛՛՛՛՛՛՛՛՛՛՛՛՛՛՛՛՛՛՛՛՛՛՛՛՛՛՛՛՛՛՛՛՛՛՛՛՛՛՛՛՛՛՛՛՛՛՛՛՛՛՛՛՛՛՛՛՛՛՛՛՛՛՛՛՛՛՛՛՛՛՛՛՛՛՛՛՛՛՛՛՛՛՛՛՛՛՛՛՛՛՛՛՛՛՛՛՛՛՛՛՛՛՛՛՛՛՛՛՛՛՛՛՛՛՛՛՛՛՛՛՛՛՛՛՛՛՛՛՛՛՛՛՛՛՛՛՛՛՛՛՛՛՛՛՛՛՛՛՛՛՛՛՛՛՛՛՛՛՛՛՛՛՛՛՛՛՛՛՛՛՛՛՛՛՛՛՛՛՛՛՛՛՛՛՛՛՛՛՛՛՛՛՛՛՛՛՛՛՛՛՛՛՛՛՛՛՛՛՛՛՛՛՛՛՛՛՛՛՛՛՛՛՛՛՛՛՛՛՛՛՛՛՛՛՛՛՛՛՛՛՛՛՛՛՛՛՛՛՛......
Օրինակներ. Էնզիմատիկ ռեակցիաների մոդելներ, նյուրոնային ցանցերի մոդելներ։
Հասարակագիտական համակարգեր.
Նկարագրություն. Հասարակագիտական փոփոխականների միջև հարաբերությունը հաճախ ոչ գծային է, օրինակ առաջացում և պահանջ, շուկայի անկայունություն։
Օրինակներ. Արժեքների շուկայում արժեքների արտադրողականությունը, մակրոտնտեսական մոդելներ։
Չափազանց համակարգեր.
Նկարագրություն. Որոշ ոչ գծային համակարգերը որոշ պայմանների դեպքում ցուցադրում են չափազանց վարք, բարձրակարգ ạyան պայմաններին շատ ạyան կարող են դառնալ։
Օրինակներ. Լորենցի համակարգ, կրկնակի մասնիկ համակարգ։
Քիմիական ռեակցիաների համակարգեր.
Նկարագրություն. Քիմիական ռեակցիաներում ռեակցիայի արագությունը ոչ գծային է ռեակցիայի նյութերի կոնցենտրացիայի նկատմամբ։
Օրինակներ. Էնզիմատիկ ռեակցիաներ, քիմիական օսցիլյատորներ։
Ընդհանուր պատկեր
Գծային համակարգեր. Մուտքի և ելքի միջև հարաբերությունը գծային է և բավարարում է գումարման սկզբունքին։ Տարածական օրինակները ներառում են միացուցիչ շղթաներ, ամպեր-զանգված-դեմպեր համակարգեր, ջերմունափոխ համակարգեր, սիգնալի մշակման համակարգեր և կառավարման համակարգեր։
Ոչ գծային համակարգեր. Մուտքի և ելքի միջև հարաբերությունը ոչ գծային է և չի բավարարում գումարման սկզբունքին։ Տարածական օրինակները ներառում են սատուրացման համակարգեր, արգելակ համակարգեր, հիստերեզի համակարգեր, բիոլոգիական համակարգեր, հասարակագիտական համակարգեր, չափազանց համակարգեր և քիմիական ռեակցիաների համակարգեր։
Գծային և ոչ գծային համակարգերի տարբերությունների ընկալումը օգնում է ընտրել համապատասխան մեթոդներ և մոդելներ վերլուծության և կառավարման համար տարբեր ոլորտներում։
