Koefîsyant Degrê ya Direzyan (Formul û Misahel)
چیە ئەو دەرەجەی سەرەکی کارپێکەری؟
دەرەجەی سەرەکی کارپێکەری بە شێوازێکی گۆڕانی کارپێکەری هەر بەستەرێک بە هەر دەرەژایەک لە گۆڕانی درجەی گرمی.
بگەڕێینە سەر یەک خێشەیەک کە کارپێکەری R0 دەهێنێت لە 0oC و Rt لە toC، بە ترتیب.
لە ناوەندی ھەڵمەردەی کارپێکەری بە گۆڕانی درجەی گرمی، پێویستە
ئەم αo پێی دەوترێت دەرەجەی سەرەکی کارپێکەری هەر بەستەرێک لە 0oC.
لە ناوەندی ھەڵمەردەکەدا، دەردەچێت کە گۆڕانی کارپێکەرییەکەی هەر بەستەرێک بەهۆی گرمی بە سێ فاکتۆر دەبەستێت –
بەرزی کارپێکەری لە درجەی سەرەتایی،
بەرز بوونی درجەی گرمی و
دەرەجەی سەرەکی کارپێکەری αo.
ئەم αo دەگۆڕێت بە پێی هەر چەند جۆرە بەستەرێک، کەواتە گۆڕانی گرمی بە پێی هەر چەند جۆرە بەستەرێک دەگۆڕێت.
کەواتە دەرەجەی سەرەکی کارپێکەری لە 0oC هەر بەستەرێک چەقەی گۆڕانی کارپێکەری گەڕانی بەستەرەکە دەبێت.
تا بێتەماو، پێشتر پێی وشەی باسکردن لە بەستەرەکان کە کارپێکەرییەکەیان دەگۆڕێت بە گۆڕانی گرمی. بەڵام هەر زۆر بەستەرەکانیش هەن کە کارپێکەرییان دەگۆڕێت بە گۆڕانی گرمی.
بە وەحەیەکی ڕاستەوخۆ، لە مادەی مێتەکاندا، ئەگەر درجەی گرمی بەرزێت، گۆڕانی ڕێکەوتی ئەلێکترۆناکان و لەناوبەردا دەگۆڕێت، کە دەبێت زیاتر کولیشن بکەن.
زیاتر کولیشن دەبێت کە ئەلێکترۆناکان بە رێکەوتی بەرز بگەڕێنەوە، بەکارەوە کارپێکەرییەکەی مادەی مێتەکە دەبێت بەرزێت بە گۆڕانی گرمی. کەواتە، ئێمە دەرەجەی سەرەکی کارپێکەری بەرەخ دەبینین بۆ مادەی مێتەکە.
بەڵام لە سەمیکۆندەکان یان هەر مادەیەکی تر نەمێتەکە، ژمارەی ئەلێکترۆناکان بەرزێت بە گۆڕانی گرمی.
چونکە لە درجەی گرمی یەکەم، بەهۆی پێدانی کاردەی گەورەیەکی گەرمی بە کریستالەکە، ژمارەیەکی گەورەی بەندەکانی کۆڤالەنت دەکولێنێت، و پێشەوە زیاتر ئەلێکترۆناکان دەبەرێن.
ئەمە یەکێکە کە ئەگەر درجەی گرمی بەرزێت، ژمارەیەکی گەورەی ئەلێکترۆناکان دەچێنەوە لە بەندەی ڤالەنسەکە بۆ بەندەی کۆندوکتەرسی بە گۆڕانی گەپی نەکەنەوە.
چونکە ژمارەی ئەلێکترۆناکان بەرزێت، کارپێکەرییەکەی هەر مادەیەکی نەمێتەکە دەبێت بکەمێت بە گۆڕانی گرمی. کەواتە دەرەجەی سەرەکی کارپێکەری بەرەخ دەبێت بۆ مادەی نەمێتەکە و سەمیکۆندەکان.
ئەگەر کارپێکەرییەکە نەبێت گۆڕێت بە گۆڕانی گرمی، دەتوانین چەقەی ئەم دەرەجەیە بە سفر ببینین. کۆمپۆزیشنی کۆنستانتان و مانګانین دەرەجەی سەرەکی کارپێکەرییەکەیان تەختە تەختە سفرە.
چەقەی ئەم دەرەجەیە نەکەمەوە؛ بەهۆی درجەی سەرەتایی کە بەرپێی گۆڕانی کارپێکەریەکە پێشبەستە.
کاتێک گۆڕانی پێشبەستە لە درجەی سەرەتایی 0oC، چەقەی ئەم دەرەجەیە αo دەبێت - کە هیچ نییە جگە لە چەقەی گۆڕانی کارپێکەرییەکەی مادەکە.
بەڵام لە هەر درجەیەکی تردا، دەرەجەی سەرەکی کارپێکەری نەکەمەوە αo. بە وەحەیەکی ڕاستەوخۆ، بۆ هەر مادەیەک، چەقەی ئەم دەرەجەیە لە 0oC بەرزترینە.
بڵێین چەقەی ئەم دەرەجەیەی هەر مادەیەک لە هەر toCدا αt بێت، کەواتە چەقەی ئەم دەرەجەیە بە بەکارهێنانی ھەڵمەردەکەی ڕوو دەبێت،
چەقەی ئەم دەرەجەیە لە درجەی t2oCدا لە ناوەندی چەقەی ئەم دەرەجەیە لە t1oCدا دەبێت بەم شێوازە،
ڕێگەکردنەوەی کۆنپێکەری دەرەجەی سەرەکی کارپێکەری
