Elektrik liniyalarında qəza idarə edilməsinin təhlili
Transmiisiya xətlərindəki səhvlərin nəzarətini təhlil etmək
Elektrik şəbəkəsinin əsas hissəsi kimi, transmiisiya xətləri çox yayılmışdır və müxtəlif coğrafi və iqlim şəraitinə məruz qalır, bu da onları səhvlərə daha çox maraqlandır. Ən ümumi səbəblər arasında aşırı voltaj, zənginlik şimşəyi, izolyasiyanın zədələnməsi, ağacların yaxınlığında olmaq və xarici zədələnmələr sayılabilir. Xəttin düşməsi, elektrik stansiyası və substantsiya işlərindəki ən tez səhvlərdən biridir. Səhvlər arasında yekfazanın yerə, iki fazanın yerə, iki fazanın arasındakı və üç fazalı qısaldıcı səhvlər daxildir. Bu səhvlər arasında yekfazanın yerə olan səhvlər ən çox rast gəlinən səhvlərdir və bütün xətt səhvlərinin 95%-dən çoxunu təşkil edir.
1. Transmiisiya xətlərindəki səhvlərin təhlili
Səhvlər müvəqqəti və daimi olaraq sınıflandırılabilir:
Daimi səhvlər adətən texnikada olan səhv və zədələnmiş izolyatorlardan qaynaqlanır və təmir edilmədən əvvəl davam edir.
Müvəqqəti səhvlər izolyatorların şimşəyinə, tuğ və kar nəticəsində yüzey şimşəyinə, qərbəcələr, ağac dalı və heyvanların toxunması nəticəsində baş verir və bir müddət sonra özü ilə aradan qaldırılabilir.
Statistik göstərir ki, müvəqqəti səhvlər bütün xətt səhvlərinin 70%-80%-ni təşkil edir və ən tez rast gəlinən səhvlərlərdir.
1.1 Xəttin düşməsinin əsas səbəbləri
(1) Qüllənin düşməsi: Adətən fırtınalar və similik hava şəraitində baş verir, burada yüksək rüzgar strukturların zədələnməsinə və ya transmiisiya qüllələrinin düşməsinə səbəb olur.
(2) Yıldırım nəticəsindən düşmə: Gök gürültüsü zamanı doğrudan yıldırım darbaları və yaratılan aşırı voltajlar xəttlərdə şimşəyinə səbəb olur, bu da düşmənin əsas səbəblərindən biridir.
(3) Xarici zədələnmə: Yasadışı tikinti, materialların yığılması, kazma işləri, taş oqudu, ağac dikməsi, icazəsiz bağlantılar və elektrik təchizatının çalınması, hamısı xəttin təhlükəyə salınmasına səbəb olur.
(4) Kondaktor və yer kablının donlanması: Qışda donlanma mekaniki yükü artırır, kondaktorun sarkmasını dəyişir. Ciddi donlanma texnika vasitələrini zədələndirə, izolyator sıralarını kırara və hətta qüllənin düşməsinə və ya kondaktorun kəsməsinə səbəb olaraq düşməyə səbəb olur.
(5) Kondaktorun sallanması: İc qərbəcələr kondaktorun donlanmasından səbəb olmaqla dairəvi formasını itirdiyi zaman, aerodinamik güc sallanmaya səbəb olur. Sallanma, xüsusilə dikey düzülüşlü xətlərdə, fazalar arası qısaldıcı səhvlərə səbəb olur.
(6) Qusların şimşəyinə səbəb olduğu səhvlər: Qusların çox olduğu ərazilərdə, quslar qüllə kənarlarına oturaraq izolyator sıralarına ləyiq olmayan maddələr atırlar, bu da izolyasiyanın gücünü azaldır. Yağışlı (yağmur, pələng) şəraitdə bu, şimşəyinə və yekfazanın yerə olan səhvlərə səbəb olur.
(7) Zənginlik şimşəyi: Endüstriy zülalları və qidalanma zənginlikləri izolyatorların səthinə çökməklə, izolyasiyanın performansını azaldır. Nemli (pələng, yağmur, tuğ) şəraitdə bu, şimşəyinə və xəttin düşməsinə səbəb olur.
1.2 Xəttin düşməsi hadisələrinin təhlili
(1) Daimi səhvlər: Əgər röley korporativ sistemi dörd əsas tələb (selektivlik, sürət, duyarlılıq və nəzərdə tutulanlıq) və dövrə kesicilərinin kifayət qədər qesmə kapasitesi varsa, sistem stabilliyi genelliklə ciddi təsirlənmir. Belə hallarda, məcburi yenidən enerji vermə (güclü göndərmə) cəhd edilə bilər və korporativ sistem səhv xəttini düzgün izole etməlidir. İlkin təcrübə göstərir ki, uğursuz güclü göndərmələr kaskadlı kəsmələrə və ya genişlənmiş hadisələrə səbəb olmadı.
(2) Xarici obyektin toxunuşu: Adətən kondaktorun sərlənməsinə səbəb olur. Əgər yalnız bir neçə sər zədələnib, xətt kontrollü yüklə altında bir müddət işləyə bilər.
(3) Yıldırım darbaları: Bəzən uzun izolyasiya bərpa vaxtı səbəbindən, yenidən bağlanma vaxt gecikməsi yetərsiz olaraq, yenidən bağlanma uğursuz olur. Amma, təcrübə və statistika göstərir ki, yıldırım zədələri adətən hafifdir və məcburi yenidən enerji vermənin uğur nisbəti yüksəkdir.
(4) Kaskadlı düşmədən sonra yenidən bağlanma uğursuzluğunda: Səbəb korporativ eylemlərinqi və texniki analizlər vasitəsilə aşkar edilə bilər. Təsdiqləndikdən sonra, açılmayan (failed-to-trip) dövrə kesici əl ilə açıla bilər, sonra xəttə məcburi yenidən enerji verilə bilər.
2. Xətt səhvlərinin nəzarətinə ümumi prosedurlar
(1) Əgər müvəqqəti səhv baş verir və dövrə kesici düşüb yenidən bağlanarsa, işçilər vaxtı qeyd etməlidir, xətt korporativ sistem və səhv qeydlərini yoxlamaq və belətmək, daxili təchizatın zədələnməsinin yox olduğunu təsdiqləmək və dispetçeri bildirməlidir.
(2) Senkronlaşdırma cihazları olan xətlər üçün, əgər dövrə kesici düşüb və xəttin voltazı qəbul edilə bilən senkronlaşdırma şəraitində yoxlanılırsa, sahədəki işçilər dispetçer emri gözləmədən senkronlaşdırma və yenidən bağlanma cəhd edə bilər, sonra isə dispetçeri bildirməlidir.
(3) Əgər dövrə kesici və ya korporativ sistemin səhvi kaskadlı düşməyə səbəb olarsa, işçilər səhv nöqtəsini tapmalı və izole etməlidir. Səbəb tapılana və səhv izole edilənə qədər yenidən bağlanma qadağandır, bu da daha böyük problemlərə səbəb olur.
(4) Əgər korporativ sistemin təmiri zamanı (xətt enerji alır) dövrə kesici düşüb, səhv qeydləri yoxdur və qarşı tərəf düşməyib, bütün ikinci dövrə işləri daimi olaraq dayandırılmalıdır. Səbəb araşdırılmalı, dispetçerə bildirilməli və uyğun tədbirlər aldıqdan sonra, test növündə yenidən bağlanma cəhd edilə bilər (bu, korporativ kanalların çıxarılmaması və ya tesadüfi toxunuş nəticəsində ola bilər).
(5) Səhv nəzarətdən sonra, işçilər detallı hadisə qeydlərini, dövrə kesicinin düşmə sayılarını qeyd etməli və düşmə qeydləri, korporativ və avtomatik cihazların eylemləri, hadisə qeydləri, səhv qeydləri və mikroprosesor korporativ printləri əsasında tam sahə hesabatını tərtib etməlidir.
(6) Xətt düşməsi zamanı, işçilər daimi olaraq belələrini təyin etməlidir:
Hansı korporativ və ya avtomatik cihaz eylemə getdi;
Dövrə kesici müvəffəqiyyətlə yenidən bağlandı mı;
Yekfaza və ya çoxfaza düşmə oldu və hansı fazada;
Xəttin üzərində voltaz var mı;
Səhv qeydləri mövcud mudur;
Hadisə printləri, mərkəzi signal və korporativ panel göstəriciləri düzgün mü?
Mikroprosesor korporativ raport hazırladı mı;
Sahədə dövrə kesicinin faktiki pozisyonunu və bütün xətt tərəfindəki təchizatı qısalama, yerə bağlılaşma, şimşəyinə, kondaktorun kəsməsinə, fayansın kırılması, patlamaya və ya yağ axınına baxmaq—yenidən bağlanma olsa da, olsada.
(7) Əgər səhv dövrə kesicinin düşməsinə səbəb olur və yenidən bağlanma uğursuz olarsa, işçilər vaxtı qeyd etməli, alarmı sıfırlamaq, korporativ və səhv qeydlərini yoxlamaq və belətmək, təchizatın zədələnməsinin yox olduğunu təsdiqləmək, dövrə kesicinin idarə panelini "düşmədən sonra" pozisyona qoymaq və düşmə sayılarını qeyd etməlidir. Növbəti eylemlər aşağıdakılardan ibarət ola bilər:
Əhəmiyyətli xətlər və ya xüsusi dövr (məsələn, böyük elektrik təminatı təminatı) üçün, dövrə kesicinin vizual yoxlanmasından sonra heç bir anormaliya tapılmadıqda, yenidən bağlanmayı deaktiv edərək bir məcburi yenidən enerji vermə cəhd edilə bilər;
Normal şəraitdə, xətt təmir birliyi əsas hissələri (məsələn, yol, demiryol, köprünün, dəryanın, məskun sahənin üstündən keçmələr) yoxlamaq və heç bir anormaliya olmadığını təsdiqləmək lazımdır. Yenidən bağlanmayı deaktiv edərək, test növündə yenidən bağlanma cəhd edilə bilər. Məcburi yenidən bağlanmanın uğursuz olması halında, şərtlərə görə addımlanaraq voltaj artırma tətbiq edilə bilər;
Əgər səhv açıq nişanlarla (məsələn, yanğın, patlama) baş verirsə, daimi yenidən bağlanma qadağandır. Avadanlıq əvvəlcə yoxlanılmalıdır. Uğurlu yenidən bağlanmadan sonra, xətt akımını idarə etmək və təmir birliyinə daimi olaraq xətti yoxlamaq və səhv məlumatlarını almaq lazımdır;
Tək mənbəli yüklü xətlər üçün, əgər düşmə və yenidən bağlanma uğursuz olarsa, sahədəki işçilər dispetçer emri gözləmədən bir məcburi yenidən bağlanma cəhd edə bilər, sonra isə dispetçeri bildirməlidir.
