چۆن دەتوانیت ئاسایش بەوەی کاریگەری نرخی ڕاستەکەی پێکهاتووە و ناکاریگەری نرخی ڕاستەکە نەبێت؟
چۆن دەریابین کە توانی فعال توانێکە بۆ دروستکردنی کاری مکانیکی، نه توانی پاشاکت
بۆ دەریابین کە توانی فعال (Active Power, P) توانێکە بۆ دروستکردنی کاری مکانیکی، نه توانی پاشاکت (Reactive Power, Q)، دەتوانین بنگینە سیستمە سەرەکییەکانی توان و جۆری ئەنجامدانی کار. لە خوارەوە هاتووە شێوازی تایبەت:
1. پێناسەی توانی فعال و توانی پاشاکت
توانی فعال P: توانی فعال پێناسە دەکرێت بە توانی الکتریکی کە لە کورکردایەکدا یەکەمەری بەکاردێت و بۆ کاری گونجاو بەکاردێت. ئەم توانە بەشداری دەکات لە ئەلیمانە رەزیستانسیەکان و ئەمە ئاماژەی ئەنجامدانی کاری ئەلکتریکی بۆ جۆرێکە لە کاری گونجاو، وەک کاری گرمی یان مکانیکی. یەکەی توانی فعال واتە وات.
توانی پاشاکت Q: توانی پاشاکت پێناسە دەکرێت بە بەشێک لە توانی الکتریکی لە کورکردایەکدا کە لەناو سەرچاوەکە و بارەکەدا دەگۆڕێت بەخۆشەویستی لەبەر هەبودی ئەلیمانە ایندیکتانسی یان کەپاسیتانسی. ئەم توانە کاری گونجاو نادەکات بەڵام ئەنجامی ئەوەی دەکات کە ڤۆڵتەج و چاپەڕەکە دەگۆڕێت لەناو سیستمەکەدا و ئەنجامەکەیەکەی کاری گونجاو دەکات. یەکەی توانی پاشاکت واتە وات-آمپیری پاشاکت (VAR).
2. فاکتوری توان و جیاوازی فاز
لە کورکردایەکدا، جیاوازی فاز لە نێوان چاپەڕە و ڤۆڵتەج دەریابێتەوە بەرەو ئاماژەی نێوان توانی فعال و توانی پاشاکت. فاکتوری توان cos(ϕ) یەکێکە لە ئاماژەیەکانی ئەم جیاوازییە، کە ϕ یەکێکە لە زاویەی فاز لە نێوان چاپەڕە و ڤۆڵتەج.
کاتێک ϕ=0، چاپەڕە و ڤۆڵتەج لە هەمان فازن دەبن و تەنها توانی فعال هەیە، بە دەستی توانی پاشاکت نییە. ئەمە لە بارەکانی تەنها رەزیستانسی ڕوودەدات.
کاتێک ϕ≠0، چاپەڕە و ڤۆڵتەج لە فازن جیاواز دەبن، بە دەستی توانی فعال و پاشاکت هەیە. بۆ بارەکانی ایندیکتانسی (وەک موتۆرەکان)، چاپەڕە پاش ڤۆڵتەج دەیەیت؛ بۆ بارەکانی کەپاسیتانسی، چاپەڕە پێش ڤۆڵتەج دەیەیت.
3. ڕووی گۆڕینی توان
ئاماژەی فیزیکی توانی فعال:
توانی فعال توانێکە کە لەبەر ئەلیمانە رەزیستانسیەکان، توانی ئەلکتریکی بۆ جۆرێکە لە کاری گونجاو، وەک کاری مکانیکی یان گرمی دەگۆڕێت. بۆ نموونە، لە موتۆرێکدا، توانی فعال بەرەو کاری گونجاو دەگۆڕێت، ڕۆتۆرەکە دەگۆڕێت و کاری مکانیکی دەکات.
بڕی توانی فعال دەریابێتەوە بەرەو کاری گونجاوی کە بەکاردێت لەناو سیستمەکەدا، واتە توانێکە کە تەنها بۆ کاری گونجاو بەکاردێت.
ئاماژەی فیزیکی توانی پاشاکت:
توانی پاشاکت کاری گونجاو نادەکات بەڵام بەشداری دەکات لە گۆڕینی توانی لەناو فیلدە مەغناطیسی یان ئەلکتریکی لەناو ئەلیمانە ایندیکتانسی یان کەپاسیتانسی. ئەم توانە لەناو سەرچاوەکە و بارەکەدا دەگۆڕێت بە دەستی کاری گونجاو نادەکات.
ڕولی سەرەکی توانی پاشاکت ئەوەیە بەرەو حفاظت کردن لە ڤۆڵتەج لەناو کورکردایەکدا و دەستکردن و حفاظت کردن لە فیلدە مەغناطیسی یان ئەلکتریکی. هەرچەند کاری گونجاو نادەکات، بەڵام ئەمە گرنگە بۆ کارکردنی پایداری سیستمەکە.
4. نموونەیەک بە موتۆری الکتریکی
بە کاربردنی موتۆری الکتریکی بە نموونە، جیاوازییەکان بینیلە نێوان توانی فعال و توانی پاشاکت:
توانی فعال: توانی فعال لە موتۆردا بەکاردێت بۆ دەروونکردنی کاری گونجاو، ڕۆتۆرەکە دەگۆڕێت و کاری مکانیکی دەکات. بەشێوەیەکی گونجاویەکە، ئەم توانە بۆ کاری مکانیکی دەگۆڕێت، واتە بەکاردێت بۆ ماشینەکان وەک پامپەکان یان فانەکان.
توانی پاشاکت: توانی پاشاکت لە موتۆردا بەکاردێت بۆ دەستکردن و حفاظت کردن لە فیلدی مەغناطیسی لە نێوان ڕۆتۆر و استاتۆر. ئەم فیلدە مەغناطیسی گرنگە بۆ کارکردنی موتۆر، بەڵام کاری گونجاو نادەکات. توانی پاشاکت لەناو سەرچاوەکە و موتۆردا دەگۆڕێت، بە دەستی کاری گونجاو نادەکات.
5. قانونی حفاظت لە توان
بەپێی قانونی حفاظت لە توان، توانی الکتریکی کە بە سیستمدا داخراوە پێویستە هاوکێشەی توانی داخراو (بەکارهێنراو) و توانی گۆڕدرێکراو (بە کاری گونجاو یان گرمی) بەهێز بێت. توانی فعال بەشێکە لە توانی الکتریکی کە تەنها بۆ کاری گونجاو بەکاردێت، بەڵام توانی پاشاکت بە دەستی کاری گونجاو نادەکات و تەنها بۆ حفاظت کردن لە فیلدە مەغناطیسی یان ئەلکتریکی بەکاردێت.
6. ڕووی گۆڕینی توان
لە کورکردایەکدا یەکەمەری سێ-فازی، توانی ئاگادار S (Apparent Power) دەتوانرێت بە شێوازی خوارەوە بەربێیەوە:
کە:
P توانی فعالە، بە واتە (W) پێناسە دەکرێت.
Q توانی پاشاکتە، بە وات-آمپیری پاشاکت (VAR) پێناسە دەکرێت.
توانی فعال P بە کەمکی فورمولە خوارەوە دەتوانرێت بەربێیەوە:
توانی پاشاکت Q بە کەمکی فورمولە خوارەوە دەتوانرێت بەربێیەوە:
لێرە V ڤۆڵتەجی خطە، I چاپەڕەی خطە، و ϕ جیاوازی فاز لە نێوان چاپەڕە و ڤۆڵتەج.
7. کۆتایی
توانی فعال توانێکە کە بەکاردێت و بۆ کاری گونجاو دەگۆڕێت، وەک کاری مکانیکی یان گرمی. ئەم توانە بەشداری دەکات لە ئەلیمانە رەزیستانسیەکان و کاری مکانیکی دەکات.
توانی پاشاکت توانێکە کە بەشداری دەکات لە ئەلیمانە ایندیکتانسی یان کەپاسیتانسی، لەناو سەرچاوەکە و بارەکەدا دەگۆڕێت. ئەم توانە فیلدە مەغناطیسی یان ئەلکتریکی دەگۆڕێت بەڵام کاری گونجاو نادەکات.
بۆیە، توانی فعال توانێکە کە کاری مکانیکی دەکات، بەڵام توانی پاشاکت، هەرچەند گرنگە بۆ پایداری سیستم، کاری گونجاو نادەکات. توانی پاشاکت بە کاری گونجاوی کە دەگۆڕێت بە کاری گونجاو دەکات بە حفاظت کردن لە فیلدە مەغناطیسی یان ئەلکتریکی.
