Тармоқлама щитларининг расмий табакасига урнаштирилган суръоқа химоячилари (Surge Protective Devices, SPD) асозида электр тажхизотини молния чеклади, ток тармагида ўзгаришлар ёки башка омиллар томонидан яратилган кечикма шунтташувлардан (суръоқа ёки спайклардан) химоя қилиш учун ишлатилади. Иловадаги ва химоя талабларига қараб, тармоқлама щитларининг расмий табакасида кенг таркиб берилиши мумкин бўлган суръоқа химоячилари турлари quyidagilardan iborat:
1. Тип 1 Суръоқа Химоячи (Энергия киритиш пойгондаги асосий химоя)
Илова: Бинонинг асосий тармоқлама щити ёки энергия киритиш нуктасига урнаштирилади, бинонинг бутун электр тизими энергия тармаги боғичида жараён йўллаб ўтган молния томонидан яратилган харичий суръоқалардан химоя қилиш учун.
Хусусиятлар:
Юқори вольтдаги суръоқалардан химоя қилишга мос, 40кА ёки андан юқори курсант ҳажми (8/20 микросекундлик формаси) келишиши мумкин.
Адатта бинонинг земга уланган системасига уланилади, кучли суръоқа бузилмасини таминлайди.
Бинога киритиладиган харичий суръоқалардан химоя қилиш учун биринчи даврий химояда ишлатилади.
2. Тип 2 Суръоқа Химоячи (Тармоқлама щити давридаги химоя)
Илова: Бинонинг ички тармоқлама щитлари ичинда урнаштирилади, тармоқлама щитларининг расмий табакасида кенг таркиб берилган энг кенг таркиб берилган суръоқа химоячиси.
Хусусиятлар:
Орта интенсивдаги суръоқалардан химоя қилишга мос, адатта 10-40кА курсант ҳажми (8/20 микросекундлик формаси) келишиши мумкин.
Ички суръоқалардан химоя қилиш учун иккинчи даврий химояни таминлайди, масалан, коммутация операциялари ёки моторларнинг ишга тушиб олингани томонидан яратилган.
Адатта автоматларга яқин ёки тармоқлама щити ичинда интегрирована урнаштирилади, техникавий хизмат ва алмашуви муайянлаштирилади.
3. Тип 3 Суръоқа Химоячи (Агентлар давридаги химоя)
Илова: Агентларга (компьютерлар, серверлар, кўчмалар) яқин урнаштирилади, суръоқалардан химоя қилиш учун соңги хат-хат ҳисобланади, чувсандир электр тажхизотини химоя қилиш учун.
Хусусиятлар:
Паст интенсивдаги суръоқалардан химоя қилишга мос, адатта 5-10кА курсант ҳажми (8/20 микросекундлик формаси) келишиши мумкин.
Үччи даврий химояни таминлайди, аниқрақ, шунингdek, коммуникация тажхизоти, медициналар ва таксономик тажхизоти кабилдаги агентлардан химоя қилиш учун мақсадий тақсимланган.
Кенг таркиб берилган шакллар суръоқа химоя этилган энергия ёпишлар ва сокет турлари суръоқа химоячиларидан иборат.
4. Комбинаторика Суръоқа Химоячи
Илова: Тип 1 ва Тип 2 суръоқа химоячиларининг функцыйаларин бирлаштиради, харичий ва ички суръоқа химояси керак бўлган мухитлар учун мос келади.
Хусусиятлар:
Кучли суръоқа бузилмасини тақсимлаш имкониятини ва кенг химоя диапазонини таминлайди, харичий ва ички суръоқалардан химоя қилиш учун.
Маълум мақсадлар ёки юқори суръоқа химоя талабларига эга булган маҳалларда, масалан, маълумот марказлари, шифокорxonалар ва саноат объектларидa кенг таркиб берилган.
5. Модуль Суръоқа Химоячи
Илова: Кенг таркиб берилган тармоқлама щитларидаги, асозида савдо ва саноат маҳалларидаги, урнаштириш ва техникавий хизмат кеңайишлари учун.
Хусусиятлар:
Модуль конструкциясы ҳар бир модульнинг мустақил ишлаб чиқиш имкониятини таминлайди; агар бир модуль раджаб бўлса, фақат шу модулни алмашуви керак, бошқаларга таасир этмайди.
Кўп юридик ишоралар ёки сигнализация функциялари билан келишиши мумкин, суръоқа химоячисининг ҳолатин ҳақиқий вақтда кузатиш ва модул алмашуви керак бўлганда фойдаланувчиларга хабар бериш учун.
6. Бир фазали ва Уч фазали Суръоқа Химоячилар
• Бир фазали суръоқа химоячи: Бир фазали энергия тизимлари (масалан, жойаш ўйлари, кичик офислар) учун мос келади, 220В/230В электр тажхизотини химоя қилиш учун.
• Уч фазали суръоқа химоячи: Уч фазали энергия тизимлари (масалан, заводлар, савдо объектлари, кatta офис комплекслари) учун мос келади, 380В/400В электр тажхизотини химоя қилиш учун.
Суръоқа химоячисини танлошдаги эсда бориш учун
Тармоқлама щити учун суръоқа химоячисини танлошда quyidagi омилларга эса бориш керак:
• Урнаштириш жойи: Асосий тармоқлама щити, булаги тармоқлама щити ёки агентларга яқин урнаштирилиши мумкин.
• Химоя даври: Суръоқаларнинг манбалари ва интенсивлигига қараб (Тип 1, Тип 2, Тип 3 ва башкалар) мос келади.
• Номинал курсант ҳажми (In): Суръоқа химоячисининг буюрса келиши мумкин бўлган максимал курсант ҳажми, кА ҳисобланади. Реал иш ҳаётига қараб мос келади.
• Энг юқори давомий ишга киритилган вольт (Uc): Суръоқа химоячисининг вақт оқибида тасдиқлаш мумкин бўлган энг юқори вольт, системанинг номинал вольтдан юқори бўлиши керак.
• Жавоб бериш вақти: Суръоқа химоячисининг суръоқага жавоб бериш тезлиги; тезроқ вақтда жавоб бериш тажхизотни вақтида химоя қилишга ёрдам беради.
• Раджаб булиши сигнали: Ба'зи суръоқа химоячилари ишоралар ёки сигнализация функциялари билан келишиши мумкин, агрумент раджаб бўлганда фойдаланувчиларга хабар беради.
Жами
Тармоқлама щитларининг расмий табакасида энг кенг таркиб берилган суръоқа химоячиси Тип 2 суръоқа химоячиси, бу эффективно ички суръоқалардан тармоқлама щитларининг расмий табакасидаги электр тажхизотини химоя қилиш учун. Агар бино молния фаолиятини кенг таркиб берган жойда joylasa, асосий тармоқлама щитига Тип 1 суръоқа химоячисини урнаштириш ва маҳимийлиги кенг таркиб берилган агентларга яқин Тип 3 суръоқа химоячиларини коширмоқ тавсия эталади. Шунингdek, савдо ва саноат маҳалларидаги модуль суръоқа химоячилари урнаштириш ва техникавий хизмат кеңайишлари учун кенг таркиб берилган.