Электр инженерияда, энергия манбаларининг уламашилиши ёки параллел қилиниши схеманинг ишлаб чиқишини аниқлаш учун маҳмуд. Энергия манбаларини серияга ёки параллельга қўшishi мумкин, ва ҳар бир ҳосил келиш усули ҳар бир аллоқача қолишини талаб қилади. Кейинроқ DC (постоян ток) ва AC (изменич ток) схемалари учун серия ва параллель қосиш орасидаги фарқлар келтирилади.
Постоян ток (DC) манбалари
Серия қосиш (Series Connection)
Вольтаж йигиндиси (Voltage Summation): Икки ёздан кўпроқ DC манбаалар серияга қўшилганда, биринчи манбанинг мусбат терминали экинчи манбанинг манфий терминалига улантилади. Шундай образом, жами чиқиш вольтажи ҳар бир манбанинг вольтажи йигиндисига тенг. Мисол учун, агар икки 12-вольт батарея серияга қўшилса, жами чиқиш вольтажи 24 вольт болади.
Бир хил ток (Equal Current): Идеалда, серияга қўшилган манбалар сони нисбатта бутун схемада ўтказиладиган ток бир хил. Лекин, серияга қўшилган барча манбаларнинг ток капаситеси бир хил бўлиши мақул, таки қурувчи ёки зарарад пайда болмасин.
Параллель қосиш (Parallel Connection)
Бир хил вольтаж (Equal Voltage): Икки ёздан кўпроқ DC манбаалар параллельга қўшилганда, барча мусбат терминаллар бир бирга, ва барча манфий терминаллар бир бирга улантилади. Шундай образом, жами чиқиш вольтажи бир манбанинг вольтажига тенг. Мисол учун, агар икки 12-вольт батарея параллельга қўшилса, жами чиқиш вольтажи 12 вольт қолади.
Ток йигиндиси (Current Addition): Параллель қосишда, жами ток капаситеси ҳар бир манбанинг ток капаситеси йигиндисига тенг. Мисол учун, агар икки бир хил 12-вольт, 5-ампер-соат батарея параллельга қўшилса, жами ток капаситеси 10 ампер-соат болади. Параллель қосиш системанинг ток чиқишини ошириш ёки резервлик қилиш учун ишлатила олади.
Изменчив ток (AC) манбалари
Серия қосиш (Series Connection)
Вольтаж йигиндиси (Voltage Addition): DC манбаларга окша, AC манбалар серияга қўшилганда ularning вольтажи йигиндиси бўлади. Лекин, AC вольтажлари пики ёки RMS қийматларига қараб ҳисобланади, шунинг учун фаза айырмалари еткуз берилиши керак. Агар икки AC манба фазада бир хил бўлса, уларнинг вольтажлари содда тарзда йигиндиси бўлади. Агар улар фазада бир бирга карама-карши бўлса (180 градус), вольтажлари бир бирини бекор килиши мумкин.
Ток муносабати (Current Relationship): Серия схемада, ҳар бир компонентдаги ток бир хил. Лекин, AC манбаларнинг импеданси (сопротивление, индуктивность ва емкость) токга таасир қилади.
Параллель қосиш (Parallel Connection)
Бир хил вольтаж (Equal Voltage): AC манбалар параллельга қўшилганда, уларнинг чиқиш вольтажлари бир хил. Параллель қосиш асосан синхрон генераторлар ёки башка энергия манбаларини жами мавжуд энергияни ошириш ёки резервлик қилиш учун ишлатилади.
Ток йигиндиси (Current Addition): Параллель қосишда, жами ток ҳар бир манбанинг токларининг векторий йигиндисига тенг. Бу манбалар орасидаги фаза айырмаларини еткуз бериш талаб этилади, чунки фаза айырмалари жами токга таасир қилади. Агар AC манбалар синхронлашган ва фазада бир хил бўлса, уларнинг токлари содда тарзда йигиндиси бўлади.
Жами
DC манбалари учун
Серия қосиш: Жами вольтажни ошириди.
Параллель қосиш: Жами ток капаситесини ошириди.
AC манбалари учун
Серия қосиш: Жами вольтажни ошириди (фаза муносабатига көра).
Параллель қосиш: Жами мавжуд энергияни ошириди (синхронизация ва фаза айырмасини еткуз бериш талаб этилади).
Амалий қолданувда, DC ёки AC манбалар билан ишлайдиғанда, уларнинг қосилиши усули схемага таасирин тушуниш ва схема дизайни хавфсизлик стандартларига рақобат ва келтирилган истиқболларга мос келиши мақул.