Энергетика ишлаб чиқарISHининг иқтисодий аспектлари таърифи
Жаңа инженерий мосламаларда харч савдо муҳим рол ойнаёт. Инженерлар энг паст харчларда керакли бозорни жасашга уртадилади. Энергетика ишлаб чиқарISHида, биз кўп учурда юқори харч ва юқори эффективликка эга жабдуқлар ва паст харч ва паст эффективликка эга жабдуқлар орасида танлов қиламиз. Юқори харч жабдуқлар усташи ва аморталаш харчлари юқори, лекин энергия харчлари паст.
Электр инженерлари харчларни мувозанатлаштириш керак, шунда ҳам заводнинг умумий харчларини минималга келтириш мумкин. Энергетика ишлаб чиқарISHининг иқтисодий аспектларин излаб бориш ҳам маҳбуротли. Энергетика ишлаб чиқарISHининг иқтисодий аспектларин тушуниш учун, биз заводнинг йиллик харчларини ва унга таасир этказадиган факторларни билishi керак. Умумий йиллик харчлар бир неча категорияларга бўлинган:
Муҳлатли харчлар
Ярим муҳлатли харчлар
Иштирок этиш харчлари
Булар барча энергетика ишлаб чиқарISHининг иқтисодий аспектларига мос параметрлар ва алар таҳтада кенг тафсилланган.
Муҳлатли харчлар
Бул харчлар заводнинг устанган қувватига bog'liq, лекин энергия чиқарISHининг қувватига bog'liq emas. Алар quyidagilarni o'z ichiga oladi:
Ишлаб чиқарISH заводи, электр юбориш ва тарқатиш тармоғи, имаратлар ва башка инженерий ишларнинг капитал харчларининг усташи ва аморталаш харчлари. Заводнинг капитал харчлари так же заводнинг курилиши давридаги усташи, инженер ва башка ишчиларнинг иш хақи, электр станциясининг ишлаб чиқарISHи ва курилиши. Бунда транспорт, куч-кураллар ва башка зарур харчлархам киритилади, булар барчаси энергетика ишлаб чиқарISHининг умумий иқтисодий аспектларига мос.
Алоха иради, ядроли станцияларда, станциянинг капитал харчлари так же ядроли горюч материалнинг баштачи харчларини (ядроли горюч материалнинг айырбериш қийматидан афзал) киритади. Бул так же барча виддаги солиқлар, авария кескин бузилишини камронлайди деб айтрса болади.Курилиш мақсадида фактидан ишлатилган жер үчун тўлаган ижара харчлари.
Агар завод бир ёки иккита смена режимида ишлаётган боlsa, заводнинг ишга тушиши ва тохтатиши харчлари бул категорияга киритилади.
Иштирок этиш харчлари
Заводнинг иштирок этиш харчлари, энергетика ишлаб чиқарISHининг иқтисодий аспектларини кўзониб боришда энг муҳим параметрлардан бири, анча ки, у заводнинг ишлаб чиқарISHи ва электр энергияси чиқарISHи сонига bog'liq. Бу келажакда айталган харчларни киритади.
Заводга етказилган горювчилар ва заводда горювчилар билими харчлари. Термал заводларда кол қолиши, дизель заводларда дизель навбати ривожи. Гидроэлектр заводларда горювчи харчлари йўқ, чунки сув табиатнинг бепул эркин дарси. Лекин гидро заводларда курилиш харчлари юқори ва уларнинг мегават чиқарISHи термал заводларга nisbatan pastroq.
Ишлаб чиқарISH ва техник кўриктрон харчлари, заводнинг ишлаб чиқарISHида ишлаб чиқарISHи бандаси.
Термал заводларда, энергетика ишлаб чиқарISHининг иқтисодий аспектлари так же пар котелининг судоги харчларини, масалан, судо тахrirotganligini va shartlantirish harajatlarini ham o'z ichiga oladi.Тезкорлик ва зифчикликларнинг айырбошлинги, заводнинг ишлаб чиқарISHи сиёсасига bog'liq, шунда ҳам смазочное масло харчлари ва жабдуқларнинг ремонти ва техник кўриктрон харчлари иштирок этиш харчларига киритилади.
Демак, биз айтиш мумкинки, энергетика ишлаб чиқарISHининг умумий йиллик харчлари ва энергетика ишлаб чиқарISHининг умумий иқтисодий аспектлари quyidagi формула ёрдамида кўрсатилади,

Бу yerda 'a' заводнинг умумий муҳлатли харчларини кўрсатади, ва у заводнинг умумий чиқарISHи ёки заводнинг ишлаб чиқарISHи вақтини bilib qolmaydi.
'b' ярим муҳлатли харчларни кўрсатади, бу так же заводнинг умумий чиқарISHига bog'liq, лекин заводнинг ишлаб чиқарISHи вақтини bilib qolmaydi. 'b' берилган бирлик идеалдаги кВт.
'c' так же заводнинг иштирок этиш харчларини кўрсатади, ва у заводнинг ишлаб чиқарISHи вақтини ва айни вақтда белгиланган мегават энергия чиқарISHи ка bog'liq. Унинг бирлиги кВт-соат.