Mühendislik Materiallarının Mekanik Xüsusiyyətləri

Mühəndislik məhsulu və ya tətbiğin materialını nihayətləşdirmək üçün, materialın mexaniki xüsusiyyətlərini anlamaq çox vacibdir. Materialın mexaniki xüsusiyyətləri onun mexaniki qüvvələrə və ya yükələrə uyğun formaya dəyişdirilməsi imkanını təsir edir. Materialın tipik mexaniki xüsusiyyətləri aşağıdakı kimi olur:

• Qüvvə

• Dayanıqlılıq

• Sertlilik

• Sertləşmə imkanı

• Kırıqlıq

• Çekilirlilik

• Uzama imkanı

• Axlama və sürüşmə

• İstifadəyə hazırlıq

• Yorulma

Qüvvə

Bu, materialın deformatsiyasına və ya harada ki, xarici qüvvələr və ya yük altındayken materialın parçalanmasına qarşı olan xüsusiyyətidir. Mühəndislik məhsullarımız üçün nihayətləşdirdiyimiz materiallar, müxtəlif mexaniki qüvvələr və ya yük altında çalışa bilmək üçün uyğun mexaniki qüvvəyə malik olmalıdır.

Dayanıqlılıq

Bu, materialın enerjiyi qazanması və plastik şəkildə deforme olunduğu zaman parçalanmadan qalma imkanıdır. Onun riyazi dəyəri həcmə düşən enerjinin miqdarı ilə müəyyənləşdirilir. Ölçüsü Joule/m3 olur. Materialın dayanıqlılığını, materialın stres-strain xüsusiyyətləri ilə müəyyənləşdirə bilərsiniz. Yaxşı dayanıqlılıq üçün, materialın yaxşı qüvvə və uzama imkanına malik olması lazımdır.

Məsələn: sert və yaxşı qüvvəyə malik amma az uzama imkanına malik olan materiallar yeteri qədər dayanıqlı deyil. Eyni zamanda, yaxşı uzama imkanına malik amma aşağı qüvvəyə malik olan materiallar da yeteri qədər dayanıqlı deyil. Buna görə, dayanıqlı olmaq üçün, material hem high stress və hem də strain-ni dayanma imkanına malik olmalıdır.

Sertlilik

Bu, materialın xarici streslərə qarşı daimi form dəyişikliyinə qarşı direnəbilme imkanıdır. Sertlilik ölçülərinin bir çox növü var – Çıxış Sertliliği, İndentasiya Sertliliği və Qayıtma Sertliliği.

1. Çıxış Sertliliği
   Çıxış sertliliği, materialların xarici qüvvələrə qarşı cəbərən dış səth katmanında çıxışlara qarşı direnə bilme imkanıdır.

2. İndentasiya Sertliliği
   Bu, materialların xarici sert və dərin obyektlərin darbesinə qarşı dərinənə qarşı direnə bilme imkanıdır.

3. Qayıtma Sertliliği
   Qayıtma sertliliyi, dinamik sertlilik adlanır. Bu, diamant ucunu olan çekiçin materialın üzərinə sabit hündürlükdən atıldığında "zıplamanın" hündürlüyü ilə müəyyənləşdirilir.

Sertləşmə imkanı

Bu, materialın istilik prosessindən istifadə edərək sertləşmə imkanına malik olmasıdır. Bu, materialın neçə dərinək sertləşə biləcəyini müəyyənləşdirir. SI vahidi sertləşmə imkanı metre (uzunluğa oxşar) olur. Materialın sertləşmə imkanı materialın qoşulma imkanına ters orantılıdır.

Kırıqlıq

Materialın kırıqlığı, ona qüvvə və ya yük təsir etdikdə neçə asanlıqla parçalanacağını göstərir. Kırıqlıq materiala stres təsir etdikdə, o, az miktarda enerji emdər və əhəmiyyətli deformasiya olmadan parçalanır. Kırıqlıq, materialın uzama imkanının ziddidir. Materialın kırıqlığı temperaturdan asılıdır. Normal temperaturda uzama imkanına malik olan bəzi metaller, aşağı temperaturda kırıqlıq göstərir.

Çekilirlilik

Çekilirlilik, solid materialların kompresiya stresi altında neçə asanlıqla deformasiya oluna biləcəyini göstərən xüsusiyyətdir. Çekilirlilik, materialın çivələnmə və ya dövrələnmə yolu ilə ince bir ləvha formasına verilə bilərsi dəyərində ifadə olunur. Bu mexaniki xüsusiyyət, materialın plastik xüsusiyyətinin bir hissəsidir. Materialın çekilirliliyi temperaturdan asılıdır. Temperatur artdıqca, materialın çekilirliliyi artır.

Uzama imkanı

Uzama imkanı, solid materialların tensil stres altında neçə asanlıqla deformasiya oluna biləcəyini göstərən xüsusiyyətdir. Uzama imkanı, materialın çəkilmə və ya çəkilərək tel formunda saxlanıla biləcəyini dəyərində ifadə olunur. Bu mexaniki xüsusiyyət, materialın plastik xüsusiyyətinin bir hissəsidir və temperaturdan asılıdır. Temperatur artdıqca, materialın uzama imkanı artır.

Axlama və sürüşmə

Axlama, materialın xarici mexaniki stresin təsiri altında yavaş-yavaş və daimi deformasiya olma ehtimalını göstərən xüsusiyyətdir. Bu, uzun müddətdən sonra yüksək miktarda xarici mexaniki streslərə maraq və ya verilən limitlərə qədər məhdudlaşdırılır. Axlama, uzun müddət istilikə məruz qalan materiallarda daha ciddi olur. Materialdaki sürüşmə, atomların yüksək sıxlığına malik səthdir.

İstifadəyə hazırlıq

İstifadəyə hazırlıq, materialın stres tətbiq edildikdə elastik olaraq deformasiya olduqda enerji emdi və stres silindiqda enerji buraxma imkanıdır. İstinad istifadəyə hazırlığı, daimi deformasiya olmadan maksimum emilə biləcək enerji kimi təyin edilir. İstifadəyə hazırlıq modulu, daimi deformasiya olmadan həcmə düşən maksimum emilə biləcək enerji kimi təyin edilir. Bu, stres-strain qörpüsvuruşunun sıfırdan elasti limitinə qədər inteqrala bilər. Ölçüsü joule/m3 olur.

Yorulma

Yorulma, materialın mürəkkəb yüklənərə qoyulmasından alınan zəiflənmədir. Materiala dairəvi yüklənər tətbiq edildikdə, və yüklənər belə bir limit dəyərdən çox, lakin materialın qüvvəsindən (son tensil dayanım limiti və ya verilən limit) çox aşağı olduğunda, mikroskopik çatlaklar zərn sərhədlərində və ara sərhədlərində formalaşır. Sonra çatlak kritik ölçülərə çatır. Bu çatlak tez-tez yayılır və struktur parçalanır. Strukturun forması, yorulma üzərində böyük təsir göstərir. Kvadrat açıqlar və dəqiqlik nöqtələri, yorulma çatlaklarının başlamaqdakı yüksək streslərə səbəb olur.

Statement: Respect the original, good articles worth sharing, if there is infringement please contact delete.