Tranzistor Nasıl Çalışır?
Transistor necə işləyir?
Transistorun Tərifə Çatdırılması
Transistor, elektronik signalı gücləndirmək və ya keçid etmək üçün istifadə olunan yarı-məhvyyat cihazı kimi təyin edilir.
Fərqli növ transistordan mövcuddur, amma biz ümumi emiter rejimində NPN transistora diqqət yetirəcəyik. Bu növ, bir çox özgür elektron (əksər hissədarlar) ehtiva edən, sıx şüşələnmiş və geniş emiter sahəsi ilə müxtəlifdir.
Kollektor sahəsi geniş və orta dərəcədə şüşələnmişdir, bu da onun emiterdən daha az özgür elektronu olduğu anlamına gəlir. Baz sahəsi çox inik və zəif şüşələnmişdir, ki, burada az sayda delik (əksər hissədarlar) var. İndi, emiter və kollektor arasında bir batarya qoşuruq. Transistorun emiter terminali bataryanın mənfi terminalinə qoşulur. Beləliklə, emiter-baz bağlanışı irəli yerləşir, baz-kollektor bağlanışı isə arxa yerləşir. Bu şəraitdə, cihazdan heç bir cürrət axlamayacaq. Cihazın faktiki işləməsinə keçməzdən əvvəl, NPN transistoru yaratmaq və şüşələnmə detallarını yadda salaq. Burada emiter sahəsi geniş və çox sıx şüşələnmişdir. Bu səbəbdən, transistorda bu sahədəki əksər hissədarların (özgür elektronların) koncentrasiyası çox yüksəkdir.
Baz sahəsi, öbür tərəfdən, neqativ micronlar aralığında inikdir, emiter və kollektor sahələri isə millimetr aralığında. Orta p-növ tabakasının şüşələnməsi çox aşağıdır və nəticədə, bu sahədə çox az sayıda delik mövcuddur. Kollektor sahəsi genişdir, şüşələnməsi orta dərəcəlidir və beləliklə, burada orta dərəcədə özgür elektronlar var.
Emiter və kollektor arasındakı təzyiq iki yerə düşür. İlk olaraq, emiter-baz bağlanışında silisium transistordan təxminən 0.7 volt olan irəli barier potensialı var. Qalan təzyiq, baz-kollektor bağlanışında arxa barier kimi düşür.
Cihazın üzərində hansı təzyiq olsa da, emiter-baz bağlanışında olan irəli barier potensialı həmişə 0.7 volt qalır və qalan kaynak təzyiqi baz-kollektor bağlanışında arxa barier potensialı kimi düşür.
Bu, kollektor təzyiqinin irəli barier potensialını aşa bilməyəcəyi deməkdir. Buna görə, emiterdəki özgür elektronlar baz içərisinə keçə bilməzlər. Nəticədə, transistor söndürücü kimi davranır.
Qeyd: - Bu şəraitdə transistor ideal olaraq heç bir cürrət axlamayacağından, xarici direktsiyada təzyiq düşməyəcək və beləliklə, tam kaynak təzyiqi (V) bağlanışlarda, yuxarıdaki şəkilə göstərildiyi kimi düşəcək.
İndi, cihazın baz terminalinə müsbət təzyiq tətbiq etdikdə nə baş verəcəyini görmək üçün gəlin. Bu vəziyyətdə, baz-emiter bağlanışı ayrı-ayrı irəli təzyiq alır və əlbəttə, bu, irəli potensial barierini aşa bilər və beləliklə, emiter sahəsindəki əksər hissədarlar, yəni özgür elektronlar bağlanışdan keçər və baz sahəsinə gəlirlər, burada onlar az sayda deliklə yenidən birləşirlər.
Amma bağlanışın üstündəki elektrik sahası səbəbindən, emiter sahəsindən keçən özgür elektronlar kinetik enerji alırlar. Baz sahəsi o qədər inikdir ki, emiterdən gələn özgür elektronlar yeterli vaxt tapa bilmirlər və beləliklə, arxa yerləşmiş depresiya sahəsindən keçib, sonunda kollektor zonasına gəlirlər. Baz-kollektor bağlanışında arxa barier olduğundan, bazdan kollektora giden özgür elektronların axını engel olunmayacaq, çünki baz sahəsindəki özgür elektronlar azıq hissədarlardır.
Bu şəkildə, elektronlar emiterdən kollektora gider və beləliklə, kollektor-emiter cürrəti axna başlayır. Baz sahəsində az sayda delik olması səbəbindən, emiter sahəsindən gələn bəzi elektronlar bu deliklərlə yenidən birləşir və baz cürrətinə töhfə verir. Bu baz cürrəti, kollektor-emiter cürrətinə nisbətən çox aşağıdır.
Emiterdən gələn bəzi elektronlar baz cürrətinə töhfə verir, əksər hissəsi isə kollektordan keçir. Emitter cürrəti, baz və kollektor cürrətlərinin cəmidir. Buna görə, emiter cürrəti, baz və kollektor cürrətlərinin cəmidir.
İndi, tətbiq olunan baz təzyiqini artırmağa çalışaq. Bu vəziyyətdə, emiter-baz bağlanışında artan irəli təzyiq səbəbindən, emiter sahəsindən baz sahəsinə orantılı olaraq daha çox özgür elektron daha çox kinetik enerji ilə gələcəkdir. Bu, kollektor cürrətinin orantılı artırılmasına səbəb olur. Bu şəkildə, kiçik baz signallarını idarə edərək, böyük kollektor signallarını idarə edə bilərik. Bu, transistorun əsas işləmə prinsipi olanıdır.
