Yurishuvchi to‘qimon

Aniqlanish
Sayyoral o‘q - bu qisqa muddatga mavjud bo‘lgan (faqat boshqa bir necha mikrosekundlik) va uzuvli liniyada doimiy tezlikda yurishadigan o‘q. Bu turdagi o‘q uzuvli liniyada muhim darajada chetlanishlarni yaratishi mumkin. Sayyoral o‘qlar asosan qo‘shish, xato va yarmoqli tortish kabi amallar orqali yaratiladi.
Sayyoral O‘qlarning Ahamiyati
Sayyoral o‘qlar elektr tizimidagi turli nuqtalardagi voqti va toklarini aniqlashda muhim rol o‘ynaydi. Qo‘shiq, himoya vositalari, terminal jihozlari uchun izolyatsiya va umumiy izolyatsiya koordinatsiyasini ishlab chiqarishda ham muhim ahamiyatka ega.
Sayyoral O‘qlarning Xususiyatlari
Matematik jihatdan, sayyoral o‘qni bir necha usullarda ifodalash mumkin. Eng ko‘p qo‘llaniladigan usul cheksiz to‘g‘ri to‘rtburchakli o‘q yoki bosqichli o‘q shaklidir. Sayyoral o‘q quyidagi rasmga ko‘rsatilgan 4 ta maxsus xususiyatga ega.

• Sayyoral O‘qlarning Xususiyatlari
  Qo‘shiq: Bu o‘qning maksimal amplitudasini bildiradi va uning qiymati adolatga ko‘ra kilovolt (kV) yoki kiloamper (kA) bilan o‘lchanadi.

• Oldki qism: Bu o‘qning qo‘shiqidan oldin keladigan qismi. Oldki qismning davomiyligi o‘qning boshlanganidan qo‘shiq qiymatigacha bo‘lgan vaqtda millisekund (ms) yoki mikrosekund (µs) bilan o‘lchanadi.

• Ortga qism: Bu o‘qning qo‘shiqidan keyin keladigan qismi. Ortga qismning davomiyligi o‘qning boshlanganidan o‘qning amplitudasi 50% qadar kamayguncha bo‘lgan vaqtda o‘lchanadi.
  Polaritet: Bu o‘qning qo‘shiq voqti va uning raqamli qiymatini bildiradi. Masalan, 500 kV qo‘shiq voqtiga, 1 µs oldki qism va 25 µs ortga qismga ega bo‘lgan musbat o‘q +500/1.0/25.0 deb belgilanadi.

Tortishlar
Tortish - bu elektr zaryadlari konduktor boyicha harakatlanishidan iborat sayyoral o‘qining maxsus turi. Tortishlar voqting juda tez va toqmoq bilan oshib borishiga (toqmoq oldki qismi) va undan so‘ng voqt juda yavash pasayishiga (tortish ortga qismi) xarakter. Tortishlar kabel kutulari, transformatorlar yoki kommutatorlar kabi terminal jihozlarga yetganda, agar jihozlar to‘g‘ri himoyalangan bo‘lmasa, zarar yetkazishi mumkin.
Uzuvli Liniyalardagi Sayyoral O‘qlar
Uzuvli liniya - bu tarqalgan parametrlarli shema, ya'ni voqti va toki o‘qlarining yurishini qo‘llab-quvvatlaydi. Tarqalgan parametrlarli shemada, elektromagnit maydon cheklangan tezlikda yuradi. Qo‘shish va yarmoqli tortish kabi hodisalar shemaning hamma nuqtalarini bir vaqtda ta'sir qilmaydi. Ular o‘q va tortishlar shaklida shemaning hatti-haqiqiy nuqtalariga ta'sir etadi.

Agar uzuvli liniya qo‘shish klyuch orqali voqtlantirilgan bo‘lsa, liniya butunlay energiyaga ega bo‘lmaydi. Boshqacha qilib aytganda, voqt liniyaning ohirgi qismida aniq paytda paydo bo‘lmaydi. Bu jarayon tarqalgan o‘zgaruvchilar, ya'ni induktivlik (L) va kapasitivlik (C) nusxalari sabablanadi.

Uzoq uzuvli liniyani ko‘rib chiqsa, uni kichik bo‘lgan qismlarga bo‘lish mumkin. Bu yerda S - qo‘shish va tortish amallarida tortishlarni boshlash yoki yakunlash uchun ishlatiladigan klyuchni anglatadi. Klyuch yopilganda, L1 induktivligi avval ochiq shema sifatida ishlaydi, C1 kapasitivligi esa qisqa shema sifatida ishlaydi. Shu paytda, keyingi qismdagi voqt o‘zgarishi mumkin emas, chunki C1 kapasitivligi avval nol voqtda bo‘ladi.

Shuning uchun, C1 kapasitivligi ba'zi darajada zaryadlanmaguncha, L2 induktivligi orqali C2 kapasitivligini zaryadlash mumkin emas, va bu zaryadlash jarayoni vaqt talab qiladi. Bu prinsip uchinchi, to‘rtinchi va keyingi qismlar uchun ham amal qiladi. Natijada, har bir qismdagi voqt yavash-yavash oshadi. Bu voqtni uzuvli liniyaning boshidan oxirigacha yurishini tasavvur qilish mumkin. Bu voqtlar elektr tarmog‘idagi ulashlarga va oxirgi nuqtalarga yetganda, ular ayna-tushunish va refraksiyadan o‘tadi. Ko‘p liniyalari va ulashlari bor tarmog‘da, bir voqt o‘qining yetishida bir necha sayyoral o‘qlar boshlanishi mumkin. O‘qlar ajratilish va bir necha marta ayna-tushunishdan o‘tish bilan, o‘qlarning soni katta o‘sishi mumkin. Ammo, natijada yuzaga kelayotgan o‘qlarning umumiy energiyasi aslida kelgan o‘qning energiyasidan oshmaydi, bu elektr tizimlari uchun energiya saqlanish qonuni hisoblanadi.