Законот за содржана енергија
Законот за содржана енергија е основен принцип во физиката кој тврди дека вкупната енергија во изолиран систем останува константна. Друго рече, енергијата не може да се создаде или уништи; може само да се трансформира од една форма во друга или да се пренесе од еден објект на друг.
1. Дефиниција
Законот за содржана енергија може да се изрази како:
Во изолиран систем, вкупната енергија останува константна низ цел процес.
Енергијата може да се менува од една форма во друга, но вкупната енергија на системот останува непроменета.
2. Математички израз
Законот за содржана енергија може да се изрази математички како:
E initial=E final
каде што:
E initial е вкупната енергија на системот во почетното состојба.
E final е вкупната енергија на системот во крајното состојба.
Ако се вклучува работа, равенката може да се запише како:
E initial +W=E final
каде W претставува работата направена на или од страна на системот.
3. Форми на енергија
Енергијата постои во различни форми, вклучувајќи:
Кинетичка енергија: Енергијата која ја има еден објект поради својот движење, дадена со формулата K= 1/2 mv2, каде m е масата на објектот, а v е неговата брзина.
Потенцијална енергија: Енергијата која ја има еден објект поради својата позиција или состојба, како гравитационата потенцијална енергија U=mgh, каде m е масата, g е забрзувањето поради гравитацијата, а h е висината; или еластична потенцијална енергија U= 1/2 kx2, каде k е константа на пружина, а x е преместувањето.
Топлинска енергија: Енергијата поврзана со случајното движење на честички.
Хемиска енергија: Енергијата складирана во хемиски врски, слободена при хемиски реакции (на пример, горење).
Електрична енергија: Енергијата произведена од текот на електрична струја.
Јадерна енергија: Енергијата складирана во јадерните језгра, слободена при јадерно расцепување или фузија.
4. Примери за содржана енергија
Слободно паѓање: Кога еден објект слободно пада од височина, неговата гравитационска потенцијална енергија постепено се претворува во кинетичка енергија. Без да се зема предвид отпорот на воздухот, кинетичката енергија на објектот кога ќе удари земјата е еднаква на неговата почетна гравитационска потенцијална енергија.
Осцилатор со пружина: Во идеален систем со пружина и маса, еластичната потенцијална енергија е максимална во екстремните положби, додека сите енергија е кинетичка во равновесната положба. Низ целиот осцилација, вкупната механичка енергија останува константна.
Фрикција и топлина: Кога два објекти се тркуваат еден за друг, механичката енергија се претворува во топлинска енергија. Иако механичката енергија намалува, вкупната енергија (механичка + топлинска) останува конзервирана.
5. Примени на законот за содржана енергија
Инженерство: При дизајнирање на машини, електрични системи, топлински мотори итн., законот за содржана енергија се користи за анализа на входната, излезната енергија и ефикасноста на конверзијата.
Истражување во физиката: Во полиња како частица физика и астрофизика, законот за содржана енергија е суштински за разбирање на различни феномени во универзумот.
Секојдневен живот: Законот за содржана енергија ги објаснува многу секојдневни феномени, како што е функционирањето на моторите на автомобилите, пополнување и исцедување на батериите итн.
6. Содржана енергија и првиот закон на термодинамиката
Законот за содржана енергија е основата на првиот закон на термодинамиката, кој тврди дека промената во внатрешната енергија на системот е еднаква на топлината додадена на системот минус работата направена од системот:
ΔU=Q−W
каде што:
ΔU е промената во внатрешната енергија на системот.
Q е топлината додадена на системот.
W е работата направена од системот.
Првиот закон на термодинамиката е суштински примена на законот за содржана енергија во термодинамички системи.
7. Лимитации на законот за содржана енергија
Додека законот за содржана енергија е универзално применлив во класичната физика, во одредени екстремни услови - како што се брзо движење, силни гравитациони полета или на квантовска скала - релативитетот и квантовата механика даваат подетални описи на содржаната енергија. На пример, во специјалниот релативитет, масата и енергијата се меѓусебно заменливи, како што е опишано со знаменитата равенка E=mc².
Резиме
Законот за содржана енергија е еден од најосновните закони во природата, кој тврди дека вкупната енергија во изолиран систем останува константна, иако може да постои во различни форми и да се трансформира помеѓу нив. Овој закон е важен не само во физиката, туку и во инженерството, секојдневниот живот и други научни полиња.