Сериал электр цепь ёки сериал баглант - бу электр компонентларини цепьдаги зичилган кадарда баглантлиги. Бундай цепьда заряднинг өтиши учун фақат бир жол мавжуд. Электр цепьдаги икки нуқтада заряднинг потенциал вариацияси вольтаж деган аталади. Бу мақолада биз сериадаги вольтажларни тафсилла таҳлил киласиз.
Цепьдаги батарея зарядга энергия беради, ва батареядан өтканида заряд ташкиги цепьда потенциал айырма яратади. Мисоли, 2 вольтлик элемент 2 вольтлик потенциал айырмасин ташкиги цепьда яратади.
Оң терминалдаги электр потенциал 2 вольт копроқ бўлади. Шунинг учин заряд оң терминалдан терма термигалга ўткандаги 2 вольтлик электр потенциални йўқотади.
Бу вольтаж пастаяниши деган аталади. Бу заряд компонентлар (резисторлар ёки заряд) арқабарига өтканида заряднинг электр энергиясини бошқа формаларга (механика, иссиқ, ёрғоқ ва б.) айлантиришга биноан.
Агар бир неча резисторлар сериада баглантли болса ва 2В элемент томонидан энергиялашса, электр потенциалнинг жами пастаяниши 2В. Яъни, ҳар бир баглантли резисторда айрим вольтаж пастаяниши бўлади. Лекин барча компонентларнинг вольтаж пастаяниши ҳосиласи 2В бўлади, бу кувват манбаласининг вольтаж баҳосига тенг.
Математикада, бундай қилиб ёзиш мумкин:
Ом заони ёрдамида ҳар бир вольтаж пастаянишини ҳисоблаб олиш мумкин:
Эндда, бир сериада 3 резисторлардан ташкил топган ва 9В энергия манбаси томонидан энергияланган цепьни қарашимиз мумкин. Бу жерда, серия цепьда ток өтишида айрим жойлардаги потенциал айырмаларини топишмиз мумкин.
Жойлар китмайдаги цепьда қызыл тушда белгилашган. Ток манбанинг оң терминалдан терма терминалга қараб өтади. Вольтаж ёки потенциал айырмасининг терма белгиси резистор тараккунига келган потенциални йўқотишни кўрсатади.
Цепьдаги айрим нуқтадаги электр потенциал айырмасини келиб чиккан диаграмма ёрдамида кўрсатиш мумкин. Диаграмма китмайдаги.
Бу мисолда, A нуқтадаги электр потенциал 9В, чунки унинг оң терминал. H нуқтадаги электр потенциал 0В, чунки унинг терма терминал. Ток 9В энергия манбаси арқабарига өтканида заряд 9В электр потенциални ҳосил этади, бу H дан A гача. Ток ташкиги цепь арқабарига өтканида заряд бу 9В ни туликом йўқотади.
Бу үч қадамда амалга оширади. Ток резисторлар арқабарига өтканида вольтаж пастаяниши бўлади, лекин ток сирога өтканида вольтаж пастаяниши бўлмайди. Шунинг учин, AB, CD, EF ва GH нуқталари ортасида вольтаж пастаяниши бўлмайди. Лекин B ва C нуқталари ортасида вольтаж пастаяниши 2В.
Яъни, манба вольтажи 9В 7Вга айланди. Кейин, D ва E нуқталари ортасида вольтаж пастаяниши 4В. Бу жерда, 7В вольтаж 3Вга айланди. Ахир, F ва G нуқталари ортасида вольтаж пастаяниши 3В. Бу жерда, 3В вольтаж 0Вга айланди.
G ва H нуқталари ортасидаги цепь қисми заряд үчун энергия йўқ. Шунинг учин, заряд ташкиги цепьга қайта өтканида энергия бустони керак. Бу энергия манба томонидан заряд H дан A гача өтканида берилади.
Вольтаж манбалари сериада баглантли бўлса, уларнинг жами суммаси билан бир вольтаж манбаси билан алмаштириш мумкин. Лекин бу манбаларнинг полярларини эслаб келиш керак. Китмайдаги.
Сериадаги AC вольтаж манбалари учун, агар баглантли манбаларнинг фазаланган частоталари (ω) бир хил бўлса, уларнинг жами суммаси билан бир вольтаж манбаси билан алмаштириш мумкин. Агар сериадаги AC вольтаж манбаларининг фазаланган частоталари айрим бўлса, уларнинг жами суммаси бир вольтаж манбаси билан алмаштириш мумкин, шартки ток бир хил бўлса.