Elektrik sənayesində nəzəriyyəsi nədir?
Elektrik texniki nəzarəti, elektrik cihazları, sistemləri və obyektlərin təhlükəsiz, etibarlı və effektiv işləməsinin təmin edilməsi üçün onların müntəzəm nəzarət, test, təmir və qorunmasıdır. Elektrik texniki nəzarətinin asılı məqsədi, arızaların önəlməsi, ehtiyatların ömrünün uzadılması, işə çəkmə zamanının minimala endirilməsi və enerji sisteminin düzgün funksionasidir. Təsirli elektrik texniki nəzarəti, sistem performansını maksimuma yüksəltməyə, şəxslər və mülklərin qorunmasına və enerji effektivliyinin optimallaşdırılmasına kömək edir.
1. Elektrik Texniki Nəzarətinin Növləri
Elektrik texniki nəzarəti, nəzarət fəaliyyətlərinin zamana və məqsədə əsasən bir neçə növə bölünə bilər:
1.1 Preventiv Nəzarət
Tərif: Preventiv nəzarət, arıza baş verəndən əvvəl planlaşdırılmış nəzarət, test və təmir fəaliyyətlərini təmin edir. Məqsəd, potensial problemləri tez-tez aşkar etmək və onları proaktiv olaraq həll etməklə ehtiyatların arızalanmasını önəlməkdir.
Fəaliyyətlər:
Kablolar, klycelər, avtomatlar və transformatorlar kimi elektrik cihazlarının müntəzəm nəzarəti.
Ehtiyatların istehsalçı spesifikasiyalara uyğun olduğundan əmin olmaq üçün onların performansını test etmək.
Düyü, toz və digər kontaminantların istilik buraxımına və izolyasiyaya təsir etməsindən qorumaq üçün ehtiyatların təmizlənməsi.
Sərfedilmiş və ya yaşlanan komponentlərin (füzeler, kontaktlayıcılar, rulyentlar) dəyişdirilməsi.
Hərəkət edən hissələrin yaxşı işləməsi üçün onların yağlanması.
İnstrümentlərin və sensörlerin dəqiqlikli ölçmələr təmin etməsi üçün onların kalibrasiya edilməsi.
Faydalar:
Ehtiyatların arızalanmasını önələr və planlaşdırmış olmayan işə çəkmə zamanını azaldır.
Ehtiyatların ömrünü uzatır və mənzilli nəzarət xərclərini azaldır.
Sistem etibarlılığını və təhlükəsizliyini artırır.
1.2 Prognoziv Nəzarət
Tərif: Prognoziv nəzarət, ehtiyatların real vaxtda əsasında nəzarət edilən faktiki işləmə vəziyyətinə əsaslanır. Sensör, nəzarət sistemləri və məlumat analiz alətlərinin istifadəsi ilə potensial problemlər arıza baş verəndən əvvəl aşkar edilir və lazımi olan an da nəzarət edilir.
Fəaliyyətlər:
Titreşim analizi, infrakras thermografiya və yağ analizi kimi üsulların istifadəsi ilə ehtiyatların sağlamlığını nəzarət etmək.
Tarixi məlumat və trendlərin analizi ilə potensial arıza nöqtələrini prognoz etmək.
Ehtiyatların performansı azalda, amma tam arıza baş verəndən əvvəl nəzarət və təmir fəaliyyətlərini həyata keçirmək.
Faydalar:
Lazımsız nəzarəti azaldır, ümumi xərcləri endirir.
Potensial problemləri tez-tez aşkar edir, gözlənilməz arızalar riskini minimuma endirir.
Nəzarət resurslarının effektiv istifadəsini təmin edir, effektivliyi artırır.
1.3 Təmir Nəzarət
Tərif: Təmir nəzarət, arıza baş verdikdən sonra ehtiyatların təmir edilməsidir. Məqsəd, ehtiyatların normal işləmə vəziyyətinə tez-tez bərpa etməkdir.
Fəaliyyətlər:
Arıza səbəbinin diaqnostikası və dəyişdirilməsi və ya təmir edilməsi lazımdı olan komponentlərin aşkar edilməsi.
Moturlar, avtomatlar və kablolar kimi zədələnmiş komponentlərin dəyişdirilməsi.
Elektrik bağlantılının təmin edilməsi və qabiliyyətinin və təhlükəsizliyinin yoxlanılması.
Ehtiyatların düzgün işləməsini təsdiqləmək üçün lazımi ayarlamaların və testlərin aparılması.
Faydalar:
Tez-tez problemləri həll edir, işə çəkmə zamanını azaldır.
Gözlənilməz arızaların acil hallarda həll edilməsi üçün uyğundur.
1.4 Vəziyyətə Əsaslanan Nəzarət
Tərif: Vəziyyətə əsaslanan nəzarət, preventiv və prognoziv nəzarətin elementlərini birləşdirir. Bu, ehtiyatlara təsir edən faktiki işləmə vəziyyəti və mühit faktorlarına əsaslanan nəzarətdir.
Fəaliyyətlər:
Temperatur, nemlik və yüklərin nəzarəti.
Ehtiyatların faktiki istifadəsinə əsaslanan nəzarət cədvəlinin tənzimlənməsi.
Ehtiyatların performansının azalması və ya mühit şərtlərinin çətinləşməsi zamanında nəzarət edilməsi.
Faydalar:
Farklı işləmə şərtlərinə esasən fleksibil cavab verir, lazımsız nəzarəti azaldır.
Ehtiyatların etibarlılığını və təhlükəsizliyini artırır.
2. Elektrik Texniki Nəzarətdə Kiçik Fəaliyyətlər
Elektrik texniki nəzarətdəki konkret tapşırıqlar, ehtiyatın növündən və tətbiqindən asılı olaraq fərqlənir, amma adətən aşağıdakı kimi dəyişir:
2.1 Ehtiyat Nəzarəti
Görünüş Nəzarəti: Ehtiyatın görünüşünə zədə, koroziya, gevriyilik və ya başqa anormaliyalar üçün baxış atmaq.
Funksional Test: Klycelərin və qoruyucu cihazların düzgün işləməsini təmin etmək üçün əsas funksiyalarını test etmək.
İzolyasiya Direktivəsi Test: İzolyasiya direktivəsini ölçmək, yaxşı izolyasiyanın və qısa bağlanma və ya sıçrama olmadan əmin olmaq.
Yer Qabağı Direktivəsi Test: Yer qabağı sisteminin effektiv olduğunu və təhlükəsiz elektrik təmin etdiyinə əmin olmaq.
2.2 Təmizləmə və Yağlama
Ehtiyatların Təmizlənməsi: Düyü, toz, yağ və digər kontaminantları ehtiyatların səthindən silmək, istilik buraxımını və izolyasiyanı yaxşılaşdırmaq.
Hərəkət Eden Hisseylərin Yağlanması: Motorlar, klycelər və digər ehtiyatlardakı hərəkət edən hissələrin yağlanması, yaxşı işləməni və aşırmaqdan qorumaq.
2.3 Yaşlanan Komponentlərin Dəyişdirilməsi
Füzelerin Dəyişdirilməsi: Köhnə və ya sərfedilmiş füzeleri dəyişdirərək effektiv şəkildə dairə qoruyuculuğunu təmin etmək.
Kontaktlayıcı və Relylərin Dəyişdirilməsi: Tez-tez istifadə edilən kontaktlayıcılar və relylər üçün periodik olaraq kontaktların dəyişdirilməsi, yaxşı bağlantı və yanmaqdan qorumaq.
Kabloların və Terminal Bağlantılarının Dəyişdirilməsi: Kabel bağlantılari və terminal bloklarını nəzərdən keçirərək, yaşlanmış kabloları və gevrik bağlantılari dəyişdirərək yaxşı elektrik qarşılıqlılığını təmin etmək.
2.4 Test və Kalibrasiya
Elektrik Parametrlərinin Testi: Qəsdar elektrik parametrlərini (gerilim, akım, gücü) ölçmək, onların normal limitlərdə olmasına əmin olmaq.
Qoruyucu Cihazların Testi: Avtomatlar, füzeler, aşırmaq qoruyucuları və digər qoruyucu cihazların arıza zamanında düzgün işləməsini təmin etmək üçün onları test etmək.
İnstrümentlərin Kalibrasiya: Voltmetrlər, ampermetrlər və güc metreleri kimi ölçmə instrümentlərini dəqiqlikli oxumaqlar üçün daima kalibrasiya etmək.
2.5 Arıza Diaqnostika və Təmir
Arıza Diaqnostika: Ehtiyat arıza verdiyi zaman, profesyonel diaqnostik alətlər və üsulların istifadəsi ilə çabucxa arıza səbəbinin aşkar edilməsi.
Arızanın Təmiri: Zədələnmiş komponentlərin dəyişdirilməsi, elektrik bağlantıların təmiri və ya digər lazımi təmir işlərinin yerinə yetirilməsi.
İşləmənin Bərpa Olunması: Təmir işləri tamamlandıqdan sonra, ehtiyatın yaxşı işləməsini təsdiqləmək üçün lazımi ayarlamaların və testlərin aparılması.
3. Elektrik Texniki Nəzarətinin Önəmliliyi
Təhlükəsizliyin Təmin Edilməsi: Elektrik texniki nəzarəti, potensial təhlükələri aşkar edərək və onlardan arınaraq elektrik arıza və təhlükələrini önələr, şəxslər və mülklərin qorunmasını təmin edir.
Etibarlılığın Artırılması: Müntəzəm nəzarət, elektrik ehtiyatlarının yaxşı işləmə vəziyyətində qalmasını təmin edir, arıza riskini azaldır və sistem etibarlılığını artırır.
Ehtiyatların Ömrünün Uzadılması: Düzgün nəzarət, ehtiyatların yaşlanma prosesini yavaşlatır, aşırmaqları azaldır və onların istifadə mərhələsini uzadır.
Nəzarət Xərclərinin Azaldılması: Preventiv və prognoziv nəzarət, problemlərin böyük arıza halına çevrilməsindən əvvəl onları aşkar edərək və həll edərək maliyyələrə mal olan təmirlərdən qurtarır.
Enerji Effektivliyinin Optimallaşdırılması: Elektrik sistemlərinin nəzarət edilməsi və optimallaşdırılması, enerji istifadəsini azaldır, operasiya maliyyələrini endirir və effektivliyi artırır.
4. Elektrik Texniki Nəzarət Üçün İdeal Praktikalar
Nəzarət Planının Hazırlanması: Ehtiyatın növü, istifadə sıklığı və önəmliliyinə əsaslanan detallı nəzarət planı yaratmaq. Hər bir nəzarət fəaliyyəti üçün cədvəl və konkret tapşırıqları açıqlamaq.
Nəzarət Ştatının Təlimi: Nəzarət personelinin yaxşı təlim edilməsinin və elektrik ehtiyatlarının düzgün işləməsi və nəzarətinin təmin edilməsi üçün lazımı biliklər və bacarıqlara malik olmasının təmin edilməsi.
İleri Səviyyəli Nəzarət Texnologiyalarının İstifadəsi: Titreşim analizi, infrakras thermografiya və online nəzarət kimi ixtisaslı nəzarət texnologiyalarını, ehtiyatların real vaxt performansını izləmək və potensial problemləri tez-tez aşkar etmək üçün istifadə etmək.
Detallı Sənədlərin Qorunması: Bütün nəzarət fəaliyyətləri, aşkar edilən problemlər, təmirlər və hər hansı bir hərəkət haqqında detallı sənədlərin saxlanılması. Bu sənədlər, gələcəkdə referans və analiz üçün dəyərli ola bilər.
Standart və Qaydalara Uyğun Götürülən Nəzarət: Milli və sənaye standartlarına və qaydalara uyğun nəzarət aparmaqla keyfiyyət və təhlükəsizliyin təmin edilməsi.
Nəticə
Elektrik texniki nəzarət, elektrik ehtiyatlarının və sistemlərin təhlükəsiz, etibarlı və effektiv işləməsinin təmin edilməsi üçün vacibdir. Preventiv, prognoziv, təmir və vəziyyətə əsaslanan nəzarət strategiyalarını tətbiq edərək, təşkilatlar, arıza önələməsi, ehtiyatların ömrünün uzadılması, sistem etibarlılığının artırılması və enerji effektivliyinin optimallaşdırılması kimi məqsədləri effektiv olaraq həll edə bilərlər. Düzgün elektrik texniki nəzarəti, yalnız nəzarət xərclərini azaldır, amma ümumi operasiya performansını da artırır.
