Çavkantinên Enirjî Elektrîk: Yekê Jîyan Dibe Elektrîk
Xerk û enerjiya elektrîk hêjirand lê danayışên elektronan ji yek demeke bê serbestiya werdigire. Ew dê xerk û enerjiya duêmîne ye, wek ku ew ji xerk û enerjiyan sernavî yên din deriyê, wêçe hevên fosîl, nüklî, şemsî, hêva, da, vba. Ew xerk û enerjiyan sernavî yên din di navbera rêzik û çawa xwe de bi rêzik û çawa xwe yên din dest pêkirin. Di vê gotar de, pirsgirêka xerk û enerjiya elektrîk û yekemîna wan dişopandin.
Çi e Xerk û Enerjiya Elektrîk?
Xerk û enerjiya elektrîk di têkiliyê çawa karyabûn an potansiyel enerjiya di sazî elektrîk de were taybet kirin. Xerk û enerjiya elektrîk di navbera demên elektrîk de were hatine û di navbera formên din ên enerjiya de were girîng (jêrîn, şev, sêd, harwel, vba). Xerk û enerjiya elektrîk bi birimên joule (J) an watt-saat (Wh) were pîvan kirin.
Çi e Pirsgirêka Xerk û Enerjiya Elektrîk?
Pirsgirêka xerk û enerjiya elektrîk di du qadaqê de were taybet kirin: berrî û neberrî. Pirsgirêka berrî yên enerjiya wêçeyên ku bi rêzik û çawa xwe de were dest pêkirin, wêçe şemsî, hêva, da, bioma, vba. Pirsgirêka neberrî yên enerjiya wêçeyên ku bi mîqdara serîk û çawa xwe de were dest pêkirin, wêçe hevên fosîl, nüklî, vba.
Cihêlên jêrîn pirsgirêka xerk û enerjiya elektrîk û zaf û nezaneyên wan:
| Pirsgirêk | Têkilî | Zaf | Nezaney |
|---|---|---|---|
| Şemsî | Girîngkirina şemsî bi cihanên fotovoltaik an binên şemsî. | Bers, çêtir, berrî, xarcê barkirinê serkeftîn. | Berdî, ba herîma û cihan ên din, xarcê serdemîn, berî mezin. |
| Hêva | Girîngkirina enerjiya kinetîk hêva bi turbinên hêva. | Bers, berrî, xarcê barkirinê serkeftîn. | Berdî, ba herîma hêva û dereceyê, çilkar, çendî, dewletî, zehmetî. |
| Da | Girîngkirina enerjiya potansiyel da bi damên hidroelektrîk an turbinan. | Bers, berrî, bekar, xarcê barkirinê serkeftîn, girîngkirina enerjiya. | Dibe çalakirina polîtan û gasên serkanî û li gorî çêra pirtûk û barkirinê da. |
| Bioma | Xarcê serdemîn, û tevî bermendîn, dibe rastenewtina mir û zindawî, û dibe çalakirina paşîn û mîqdara. | Berrî, rakirina çemkirinê, bikar bînin infrastruktûrên hêli. | Berdî, ba herîma û cihan ên din, xarcê serdemîn, berî mezin. |
| Hevên fosîl | Girîngkirina materîya organîk (wêçe dêr, hîr, û çamgerî) bi combûstyon an gasîfîkasyon. | Çêtir, serkeftîn, bekar, ewle barkirin û girîngkirin. | Neberrî, dibe çalakirina polîtan û gasên serkanî, dibe reşetina resûrk û dibe çendî. |
| Nüklî | Girîngkirina enerjiya fîzyon nüklî bi materialên radioaktîf (wêçe urân). | Girîngkirina enerjiya kimîk bi karbon, naft, an gaz. | Neberrî, dibe çalakirina atîkên radioaktîf, dibe çendî û serkavetî, û li gorî çêra urân. |
Enerjiya nüklî yek ji pirsgirêka herî serkeftîn yên xerk û enerjiya elektrîk e, ji bo ku ew zaf û nezaney hêje. Ji yek parê, enerjiya nüklî bers, mezin, û serkeftîn ye ku dibe rakirina gasên serkanî û ragihînê li hevên fosîl. Ji yek parê din, enerjiya nüklî xarcê serdemîn, barkirinê atîk, çendî û serkavetî, û li gorî çêra urân.
Çi e Girîngkirina Xerk û Enerjiya Elektrîk ji Pirsgirêkan?
Prosesa girîngkirina xerk û enerjiya elektrîk di navbera pirsgirêkan de were girîng. Lê, most metodyan girîngkirina xerk û enerjiya bi barkirinê generator. Generator yek cihaz e ku girîngkirina xerk û enerjiya di navbera harwelê. Prinsîpê bêyî ya induksiyon electromagnetic e ku degeler magnetîk biguherînenerjiya elektrîk bi cihanên elektrîk.
Wêçeyên jêrîn pirsgirêka xerk û enerjiya dikarin bi turbin bi girîngkirina generator. Turbin yek makîn e ku girîngkirina xerk û enerjiya di navbera harwelê. Harwelê dikarin bi navbera metodyan, wêçe combûsyo hevên fosîl, da, şemsî, hêva, vba.
Hêndîk pirsgirêka xerk û enerjiya dikarin bi turbin an generator bi girîngkirina xerk û enerjiya. Mînak, şemsî bi cihanên fotovoltaik girîngkirina şemsî bi guhertina şemsî. Mînak din, cihanên fuel, bi reaksiyonên kimîk bi kombînasyon hydrogen û oksîjen.
Pergirêja
Xerk û enerjiya elektrîk yek ji forma herî bermendîn û versatile yên enerjiya e ku kompûtêrên modernê werdigire. Ew dikarin ji navbera pirsgirêkan girîngkirin, her yek bi zaf û nezaneyên xwe. Hêndîk pirsgirêkan berrî û bers, hêndîk neberrî û çalak. Hêndîk pirsgirêkan bekar û serkeftîn, hêndîk berdî û variable. Li gorî vê, dibe tarazkirina tesîriya çîrokî, ekonomî, û sosyal pirsgirêkan xerk û enerjiya elektrîk û dibe çêkirina pelanc û innovative çareser û solûsyonan ji bo dîm.
Peyama: Berî orijinal, nivîsên bashdar ve, ger di hevkariyekî de hatî were, biguheztin da jêbirin.
