Kurdayetîya Serderandî: Ji Deyikê Ya Vê Materialên Jî Deya Pişturet
خێشەی ئازادکردنی گرمی یەک خاسیەتە کە پێویستە بە هۆی چۆنیەوە یەک چوارچێوە دەتوانێت گرمی لە یەک سەرەکەی تا یەکێکیتر بکات بە شێوازێکی چاودێربوون بە چوارچێوەکە. ئەم خاسیەتە پەروەردەیە لەسەر فاکتۆرانێکیاندا، وەک ساخە، چێز، و درجەی گرمی چوارچێوەکە. لەم نووسینەدا، ئێمە دەبەڕێتەوە بەبارەی خێشەی ئازادکردنی گرمیی مێتالەکان، کە چوارچێوانێکن بە خێشەی ئەلکترۆنی و گرمی زۆر و چێزی زۆر.
چییە مێتالەکان؟
مێتال یەک چوارچێوەی دڵنیاییە کە چێکی کریستالی هەیە، کە لەوێدا ئاتۆمەکان بە ڕێگەیەکی ڕێکدا چێک دەکەن. ئاتۆمەکان لە ناویاندا چێکی ژمارەی یەکەم (پڕۆټۆن) هەن بە گشتی کە زۆر قوڵ دەبنە چێکی یەکەم. بەڵام، چەند ژمارە لە ئاتۆمەکانی باشووری چاکن و دەتوانن بە ڕێگەی چوارچێوە بچنە ڕێگە، ڕووی ژمارەیەکی گەورەی ژمارەی یەکەم دروست دەکەن کە دەتوانن چارەی ئەلکترۆنی و گرمی ئەنجام بدەن.
مێتالەکان چەند خاسیەتی بەکاردێت، وەک چێزی زۆر، دەستکرد، مالابیلیتی، ڕووناکی، و ریفڵێکتیڤیتی. لەگەڵ ئەوەشدا، ئەوان هەمان خێشەی خۆیان هەن بە گرمی و چارەی ئەلکترۆنی، کە یەکەمەکان یەکێکن لە چوارچێوەکانی گرمی و چارەی ئەلکترۆنی بە ڕێگەیەکی چێک و ڕێک.
چۆن گرمی لە مێتالەکاندا ئازاد دەبێت؟
ئازادکردنی گرمی یەک پرۆسەیە کە گرمی ژمارەی یەکەم لەناو ڕێگەکەدا بە ڕێگەیەکی چێک و ڕێک دەبێت. هەر سێ ڕێگەیەک هەیە بۆ ئازادکردنی گرمی: خێشەی گرمی، خێشەی گرمیی گەڕان، و رادیاشن.
خێشەی گرمی یەک ڕێگەیەکە کە لە چوارچێوەکاندا دەبێت، کە گرمی لەناو چوارچێوەکەدا دەبێت بە ڕێگەی چاودێربوونی ژمارەی یەکەم یان ژمارەی گەورە. خێشەی گرمیی گەڕان یەک ڕێگەیەکە کە لە چوارچێوەکاندا دەبێت، کە گرمی لەناو چوارچێوەکەدا دەبێت بە ڕێگەی گەڕانی چوارچێوە. رادیاشن یەک ڕێگەیەکە کە لەناو چوارچێوەکەدا دەبێت، کە گرمی لەناو چوارچێوەکەدا دەبێت بە ڕێگەی گەڕانی ژمارەی گەورە.
لە مێتالەکاندا، گرمی ئازاد دەبێت بە ڕێگەی خێشەی گرمی، چونکە مێتالەکان چوارچێوەن و ژمارەی گەورەی ژمارەی یەکەم هەیە. ژمارەی گەورەی ژمارەی یەکەم دەتوانن بە ڕێگەی چێک و ڕێک بچنە ڕێگەی چوارچێوە و بە چاودێربوونی ژمارەی یەکەم یان ژمارەی گەورە گرمی بەرزی گرمی دەبێت. ژمارەی گەورەی ژمارەی یەکەمی گەورەتر، گرمی گەورەتر.
چەند فاکتۆرەکان ئەوەی گرمی گەورە دەبێت؟
گرمی گەورەی مێتالەکان بە چەند فاکتۆرێکیاندا دەبێت، وەک:
جۆر و ژمارەی ژمارەی گەورە: مێتالەکان بە ژمارەی گەورەی گەورەتر گرمی گەورەترن چونکە گرمی گەورەتری گرمی دەبێت. بۆ نموونە، سیلڤەر گرمی گەورەتری گرمی گەورەتر لە مێتالەکاندا هەیە، دواتر کۆپەر و گول.
چێزی ژمارە و گەورەی ژمارە: مێتالەکان بە ژمارەی گەورەتر و گەورەتر گرمی گەورەترن چونکە گرمی گەورەتری گرمی گەورەتر دەبێت. بۆ نموونە، لێد گرمی گەورەتری گرمی گەورەتر لە مێتالەکاندا هەیە.
چێکی کریستال و دەستەکە: مێتالەکان بە چێکی ڕێکتر و چەکتر گرمی گەورەترن چونکە گرمی گەورەتری گرمی گەورەتر دەبێت. بۆ نموونە، مێتالەکان بە چێکی کوبیک گرمی گەورەترن لە مێتالەکان بە چێکی هێکسەگۆن. دەستەکەیەکان وەک چاکی گەورەتر یان دەستەکە گرمی گەورەتری گرمی گەورەتر دەبێت.
درجەی گرمی: گرمی گەورەی مێتالەکان بە درجەی گرمی گەورەتر دەبێت. بۆ مێتالەکانی گەورەتر و چێکی گەورەتر، گرمی گەورەتری گرمی گەورەتر دەبێت. چونکە گرمی گەورەتری گرمی گەورەتر دەبێت. بۆ چێکی گەورەتر و چێکی گەورەتر، گرمی گەورەتری گرمی گەورەتر دەبێت.
چییە قانونی Wiedemann-Franz؟
قانونی Wiedemann-Franz یەک گشتراوە کە گرمی گەورە و گرمی گەورەی مێتالەکان بە ڕێگەیەکی چێک و ڕێک دەبێت. ئەم قانونە بەم شێوەیە دەبێت:
σK=LT
لێرەدا،
K گرمی گەورەی گرمی گەورەست.
σ گرمی گەورەی گرمی گەورەست.
L ژمارەی Lorenz، کە یەک ژمارەی ڕێکە بە 2.44 x 10^-8 W-ohm/K^2
T درجەی گرمی ڕێکە.
ئەم قانونە یەک گشتراوە کە گرمی گەورە و گرمی گەورەی مێتالەکان بە ڕێگەیەکی چێک و ڕێک دەبێت. گرمی گەورەی گەورەتری گرمی گەورەتر دەبێت چونکە گرمی گەورەی گەورەتری گرمی گەورەتر دەبێت. گرمی گەورەی گەورەتری گرمی گەورەتر دەبێت چونکە گرمی گەورەی گەورەتری گرمی گەورەتر دەبێت.
بەڵام، ئەم قانونە هەندێک ڕەقەبەکانی هەیە. ئەم قانونە تەنها بۆ مێتالەکانی گەورەتر و چێکی گەورەتر دەبێت. ئەم قانونە ناتە بۆ چێکی گەورەتر یان چێکی گەورەتر، کە گرمی گەورەی گەورەتری گرمی گەورەتر دەبێت. ئەم قانونە هەروەها ناتە بۆ چەند مێتالێک، وەک بێریلیوم یان سیلڤەری گەورەتر، کە لەم قانونە جێگەی دەبێت.
چەند ژمارەی گرمی گەورەی چەند مێتالێکی گەورە؟
