Tranzîstor wek amplyfîker

تەریبەکەی ترانزیستۆر

ترانزیستۆر دەناسرێت بە دەستگە هەڵسەنگەیەک کە سێ پێشەوە (ئێمیتەر، بەیس، و کۆڵێکتەر) و دوو جونکشن (بەیس-ئێمیتەر و بەیس-کۆڵێکتەر) هەیە.

ترانزیستۆر دەستگە هەڵسەنگەیەکە بە سێ پێشەوە: ئێمیتەر (E)، بەیس (B)، و کۆڵێکتەر (C). هەیە دوو جونکشن: بەیس-ئێمیتەر (BE) و بەیس-کۆڵێکتەر (BC). ترانزیستۆرەکان لە سێ ناوچەدا کار دەکەن: کاتی بەردەوام (تەواوەکەی خاڵی)، ئەکتیڤ (پاشکەوت کردن)، و سەیری (تەواوەکەی پێکەوە).

کاتێک ترانزیستۆرەکان لە ناوچەی ئەکتیڤدا کار دەکەن، واتە وەک پاشکەوتکەرەکان، زۆری چەندایەتی سیگنالی داخڵ دەکەن بە شێوەیەکی بێ گۆڕینی چەند. ئەم ڕەفتارە بەهۆی جوڵانی کارخەنەکان. بە بەکاردێنی npn bipolar junction transistor (BJT) کە بەشێوەیەکی ئەکتیڤدا کار دەکەت، کە لێرە جونکشنی BE پێشەوەیە و جونکشنی BC خوارەوەیە.

لە ترانزیستۆری npnدا، ئێمیتەرەکە زۆر بەکاردێنراوە، بەیسەکە کەم بەکاردێنراوە، و کۆڵێکتەرەکە بەکاردێنراوە بە درێژایی متوسط. بەیسەکە قورسە، ئێمیتەرەکە گەورەترە، و کۆڵێکتەرەکە گەورەترینە.

پێشەوەیەکە بەیس و ئێمیتەر دەداتەوە کە باسەکەی کەمێکی بەیس (IB) بەرزێتەوە بۆ ناوچەی بەیس. ئەم کەمێکە یەکەمێک بە ماڵامیکرە (μA) دەبێتەوە، چونکە VBE یەکەمێک ٠.٦ V دەبێتەوە.

ئەم پڕۆسەیە دەتوانرێت بە شێوەیەکی دەرکەوتنی ئەلکترونەکان لە ناوچەی بەیس بەرەو ئێمیتەر بەرەوە یان دەرکەوتنی چاڵەکان بۆ ناوچەی بەیس بێت. چاڵەکانی دەرکەوتن کەلکەکان لە ئێمیتەر دەگەڕێنەوە، کە دەبێتە چاڵەکان و ئەلکترونەکان دەگەڕێنەوە.

بەڵام بەهۆی بەکاردێنی بەیس کەمتر لەگەڵ ئێمیتەر، ئەلکترونەکان زیاتر بن. پس لە گەڕانی چاڵەکان، ئەلکترونەکان زۆرتر بن. ئەمانە ئەلکترونەکان دەگەڕێنەوە ناوچەی بەیس و بەرەو کۆڵێکتەر دەڕۆن بە تێبەستی کە پێشەوەی کۆڵێکتەر و بەیس دەداتەوە.

ئەمە تەنها کەمێکی کۆڵێکتەر (IC) بەرەو کۆڵێکتەر دەڕۆت. لەمەوە دەردەکەوێت کە بە گۆڕانکردنی کەمێکی بەیس (IB) زۆر گۆڕانکاری لە کەمێکی کۆڵێکتەر (IC) دەبێت. ئەمە تەنها پاشکەوتکردنی کەمێکە، کە دەبێتە بەشداری کەمێکی ترانزیستۆری npn لە ناوچەی ئەکتیڤدا. کەمێکی بەرز بوونی کەمێکی بە شێوەیەکی ریاضی دەبێتەوە-

ئێستا بە بەکاردێنی ترانزیستۆری npn بە سیگنالی داخڵ بەرەو پێشەوەی بەیس و ئێمیتەر، کە سیگنالی دەرچوو لەسەر RC، کە بە تێبەستی بەرەو کۆڵێکتەر و بەیس دەداتەوە، وەکوو شوێنی ٢.

ئێستا بە بەکاردێنی ترانزیستۆری npn بە سیگنالی داخڵ بەرەو پێشەوەی بەیس و ئێمیتەر، کە سیگنالی دەرچوو لەسەر RC، کە بە تێبەستی بەرەو کۆڵێکتەر و بەیس دەداتەوە، وەکوو شوێنی ٢.

پێشەوەیەکە ترانزیستۆر لە ناوچەی ئەکتیڤدا کار دەکەت بە بەکاردێنی فەولتەجی مناسب، V EE و VBC. لێرە گۆڕانکاری کەمێکی فەولتەجی Vin دەبێتە گۆڕانکاری کەمێکی IE بە شێوەیەکی زۆر چونکە پێوانەی چوارچێوەی داخڵ کەمە (بەهۆی پێشەوەی پێشەوە).

ئەمە بە دەرەوە گۆڕانکاری کەمێکی کۆڵێکتەر بە شێوەیەکی هەمان چەندی دەکات چونکە چەندی کەمێکی بەیس کەمە بۆ کەسەکە. ئەم گۆڕانکاری یەکەمێکی IC دەبێتە گۆڕانکاری یەکەمێکی زۆر لەسەر RC کە تەنها فەولتەجی دەرچووە.

پس گۆڕانکارییەکەی فەولتەجی داخڵ لەسەر پێشەوەی دەرچووی دەستگە دەبێتە گۆڕانکاری یەکەمێکی فەولتەجی. ئەمەش دەبێتە ئەنجامی ئەوەی کە چوارچێوەکە وەکوو پاشکەوتکەری فەولتەجی کار دەکات. ئەمەش بە شێوەیەکی ریاضی دەبێتەوە

هرچەندە ئەمە بۆ BJTی npn بەکاردێنراوە، بە هەمان شێوە بۆ BJTی pnp هەیە. بە هەمان شێوە، دەتوانرێت پاشکەوتکردنی ترانزیستۆری Field Effect Transistor (FET) بەکاردێنرێت. هەروەها دەبێت بدانێت کە گۆڕانکارییەکانی چوارچێوەی پاشکەوتکردنی ترانزیستۆر هەن:

گروپی یەکەم: ڕێکخراوی Common Base/Gate، ڕێکخراوی Common Emitter/Source، ڕێکخراوی Common Collector/Drain

گروپی دووەم: چوارچێوەی A، چوارچێوەی B، چوارچێوەی C، چوارچێوەی AB

گروپی سێیەم: چوارچێوەی یەکسان، چوارچێوەی چەندسان، و ئەوەی چوارچێوەکەی یەکسان بێت. بەڵام پێکهاتی کارکردنی سەرەکی یەکسان دەبێت.