Rezistivliyin qanunları, mühümütlülük və rezistivlik birliyi
Müqavimət və ya Müqavimət Koeffisiyenti
Müqavimət və ya müqavimət koeffisiyenti maddənin bir xassəsidir, bu xassəsi ilə maddə elektrik akımının onun içindən keçməsinə qarşı qoyulur. Her hansı bir maddənin müqaviməti və ya müqavimət koeffisiyenti Müqavimət Qanunlarından alınmış düsturdan asanlıqla hesablanır.
Müqavimət Qanunları
Her hansı bir maddənin müqaviməti aşağıdakı faktorlara asılıdır,
Uzunluq maddənin.
Kəsi sahəsi maddənin.
Maddənin maddi təbiəti.
Temperatur maddənin.
Əsasən dörd (4) müqavimət qanunu var, onlardan her hansı bir maddənin müqaviməti və ya xüsusi müqaviməti asanlıqla hesablanır.
Birinci Müqavimət Qanunu
Maddənin müqaviməti maddənin uzunluğu ilə doğrudan orantılıdır. Maddənin elektrik müqaviməti R
Burada L maddənin uzunluğudur.
Eğer maddənin uzunluğu artırılırsa, elektronların gedəcəyi yolu da artırılır. Elektronlar daha uzun gitsələr, daha çox toquşurlar və nəticədə maddənin içindən keçən elektronların sayı azalır; buna görə də maddənin içindən keçən akım azalır. Başqa sözlə desək, maddənin müqaviməti maddənin uzunluğunun artması ilə artır. Bu əlaqə də xətti şəkildədir.
İkinci Müqavimət Qanunu
Maddənin müqaviməti maddənin kəsi sahəsinin tərsinə orantılıdır. Maddənin elektrik müqaviməti R
Burada A maddənin kəsi sahəsidir.
Her hansı bir maddənin içindən keçən akım, bir vahid zaman dilimində maddənin kəsi sahəsindən keçən elektronların sayına asılıdır. Buna görə, əgər maddənin kəsi sahəsi böyükdürsə, daha çox elektron kəsi sahəsindən keçə bilər. Daha çox elektronun bir vahid zaman dilimində kəsi sahəsindən keçməsi, maddənin içindən keçən akımı artırır. Sabit voltajda, daha çox akım, daha az elektrik müqaviməti deməkdir və bu əlaqə də xətti şəkildədir.
Müqavimət
Bu iki qanunu birləşdirsək, alarıq,
Burada, ρ (rho) orantılı sabitdir və müqavimət və ya xüsusi müqavimət kimi tanınır. İndi, əgər L = 1 və A = 1 olarsa, R = ρ alarıq. Bu, birim uzunluğa və birim kəsi sahəsinə malik olan maddənin müqavimətinin onun müqaviməti və ya xüsusi müqaviməti ilə bərabər olduğunu göstərir. Müqavimət, o maddənin birim həcmindəki müqaviməti kimi də tərif edilə bilər.
Üçüncü Müqavimət Qanunu
Maddənin müqaviməti, maddənin müqavimətini təmin edən maddələrin müqavimətinə doğrudan orantılıdır. Bütün maddələrin müqaviməti eyni deyil. Bu, maddələrin özəlliyinə, atomlarının ölçüsünə, maddələrin qövşəl strukturu və digər bir çox faktora asılıdır. Əgər maddənin müqaviməti yüksəkdirsə, bu maddədən hazırlanmış maddənin təqdim etdiyi müqavimət də yüksək olur və əksinə. Bu əlaqə də xətti şəkildədir.
Dördüncü Müqavimət Qanunu
Maddənin temperaturu, maddənin təqdim etdiyi müqaviməti də təsirləyir. Bunun səbəbi, istilik enerjisinin metaldakı atomların aralarında daha çox titrənməsinə səbəb olmasıdır, bu da elektronların daha aşağı potensial ucundan daha yüksək potensial ucuna sürüşməsinə daha çox əngəl yaratır. Buna görə, metal maddələrdə, temperaturun artması müqavimətin artmasına səbəb olur. Əgər maddə nemetalikdirsə, temperaturun artması, daha çox kovalent bağların kəsilmesinə səbəb olur, bu da maddədə daha çox özgərək elektron yaradır. Buna görə, müqavimət temperaturun artması ilə azalır.
Buna görə, hər hansı bir maddənin müqavimətini belirtmək üçün onun temperaturunu belirtmək anlamaqlıdır.
Müqavimət Vahidi
Müqavimət vahidi onun düsturundan asanlıqla təyin edilə bilər
Müqavimət vahidi MKS sistemində Ω – m, CGS sistemində isə Ω – sm və 1 Ω – m = 100 Ω – sm-dir.
Fərqli Məhsuldar Malzemələrin Müqavimətləri Siyahısı
