Effecktî Seebeck: Yekê ji Dibeşên Temperatûrê da Elektrîk Bigereza
ئێفەکتی سێبێک چەمکێکە کە دیفرەنسی گرما بۆ ئەلکترۆنی ڤۆڵتاژ وەکوونەوە دەگۆڕێت. ناوی لە توماس یۆهان سێبێک، فیزیکزانی گەرمەنی بەخۆشەویست هاتووە کە لە ساڵی ١٨٢١ داواند. ئێفەکتی سێبێک پێشبەستەی تەرمۆکۆپڵە، جێنەراتۆرانی تەرمۆئێلکترۆنی، و سپین کالۆریترونیکس.
ئێفەکتی سێبێک چییە؟
ئێفەکتی سێبێک بە شێوەیەکی گشتگیر (یان ڤۆڵتاژ) لە نێوان دوو چەکەی جیاوازدا دەگۆڕێت (یان کۆندوکتەران) یان سەمیکۆندوکتەران کە لە یەک لایەن پێکهاتن و دیفرەنسی گرما لە نێوان جەکەیەکانیان هەیە. ڤۆڵتاژەکە بەپێی دیفرەنسی گرما و لەسەر مادەکانی بەکاردێتە پێشەوی.
بۆ نموونە، تەرمۆکۆپڵە دەستەیەکە کە لە بەکارهێنانی ئێفەکتی سێبێک بۆ پێویستنی گرما. دەستەکە دوو تێل لە مادەی جیاواز (وەک کۆپەر و آیەر) کە لە دوو لایەن پێکهاتن. یەک لایەک دەربارەی چروەیەک (وەک شۆڵ) و لایەکەی تر دەربارەی گەرمەی بەرز (وەک ئابی یاخ). دیفرەنسی گرما لە نێوان لایەکان ڤۆڵتاژێک لە نێوان تێڵەکان دەگۆڕێت کە بە بەکاردێتە پێویستن.
ئێفەکتی سێبێک هەروەها بۆ گەڕانی ئەلکترۆنی لە گرما دەستەیەکی ڕەفتگەی تەرمۆئێلکترۆنی چەکەیەکە کە لە چەکەیەکی زۆری تەرمۆکۆپڵەکان پێکهاتووە. لایەکەی گەرمی تەرمۆکۆپڵەکان بە چروەیەک (وەک موتۆر یان فورناس) دەبەستێت و لایەکەی یاخی بە چروەیەک (وەک ئاوا یان ئا) دەبەستێت. دیفرەنسی گرما لە نێوان لایەکان ڤۆڵتاژێک دروست دەکات کە بە بەکاردێت بۆ پێکهاتنی ئەلکترۆنی (وەک چوارچێشە یان فان).
ئێفەکتی سێبێک چۆن کار دەکات؟
ئێفەکتی سێبێک بە شێوەیەکی گشتگیر (یان ڤۆڵتاژ) لە نێوان دوو چەکەی جیاوازدا دەگۆڕێت (یان کۆندوکتەران) یان سەمیکۆندوکتەران کە لە یەک لایەن پێکهاتن و دیفرەنسی گرما لە نێوان جەکەیەکانیان هەیە. ڤۆڵتاژەکە بەپێی دیفرەنسی گرما و لەسەر مادەکانی بەکاردێتە پێشەوی.
بەڵام، مادەکانی جیاواز ژمارەی گشتگیر و چەکەی جیاوازی هەیە بۆ گشتگیر. ژمارەیەک لە مادەکان گشتگیری زیاتر یان کەمتر دەبن، و ژمارەیەک لە مادەکان گشتگیری لەگەڵ چەکەی جیاواز. چەکە یەک خاڵی گشتگیریە کە بە گشتگیری گشتگیر دەگۆڕێت. کاتێک دوو مادە لەگەڵ چەکەی جیاواز بە یەک لایەن پێکهاتن، یەک لایەکی گشتگیر لەگەڵ گشتگیر هەیە کە گشتگیری گشتگیر دەگۆڕێت.
ئێفەکتی سێبێک دەڕوات کاتێک دوو چەکەی گشتگیر لەگەڵ گشتگیر لە یەک لایەن پێکهاتن. گشتگیری لە چەکەی گەرم گشتگیری گشتگیر لە چەکەی یاخ دەگۆڕێت. ئەمە دەگۆڕێت بە گشتگیری گشتگیری گشتگیر. گشتگیری گشتگیر گشتگیری گشتگیر دەگۆڕێت. گشتگیری گشتگیر گشتگیری گشتگیر دەگۆڕێت. گشتگیری گشتگیر گشتگیری گشتگیر دەگۆڕێت. گشتگیری گشتگیر گشتگیری گشتگیر دەگۆڕێت. گشتگیری گشتگیر گشتگیری گشتگیر دەگۆڕێت. گشتگیری گشتگیر گشتگیری گشتگیر دەگۆڕێت. گشتگیری گشتگیر گشتگیری گشتگیر دەگۆڕێت. گشتگیری گشتگیر گشتگیری گشتگیر دەگۆڕێت. گشتگیری گشتگیر گشتگیری گشتگیر دەگۆڕێت. گشتگیری گشتگیر گشتگیری گشتگیر دەگۆڕێت. گشتگیری گشتگیر گشتگیری گشتگیر دەگۆڕێت. گشتگیری گشتگیر گشتگیری گشتگیر دەگۆڕێت. گشتگیری گشتگیر گشتگیری گشتگیر دەگۆڕێت. گشتگیری گشتگیر گشتگیری گشتگیر دەگۆڕێت. گشتگیری گشتگیر گشتگیری گشتگیر دەگۆڕێت. گشتگیری گشتگیر گشتگیری گشتگیر دەگۆڕێت. گشتگیری گشتگیر گشتگیری گشتگیر دەگۆڕێت. گشتگیری گشت......
بە کێشەیەکانی ئێفەکتی سێبێک چییە؟
ئێفەکتی سێبێک ژمارەیەک لە بەکارهێنانەکان هەیە لە زانست، مهندسی و تەکنۆلۆجیا. چەندێک لەوان:
تەرمۆکۆپڵە: ئەم دەستەیە بە بەکاردێتی ئێفەکتی سێبێک بۆ پێویستنی گرما بە دقیکەیەوە و حسەسی. ئەمانە لە بوارەکانی ئاستی، لابۆراتۆری و خۆشەویست بە بەکاردێت بۆ پڕۆژەیەکانی جۆن، پێشەویی موتۆرەکان، پێویستنی گرمای بدن، وەکو.
جێنەراتۆرانی تەرمۆئێلکترۆنی: ئەم دەستەیە بە بەکاردێتی ئێفەکتی سێبێک بۆ گەڕانی ئەلکترۆنی لە گرما بۆ بەکاردێتییەکانی جیاواز، وەک چوارچێشەی ناو فێڵە، سەنسۆرەکانی باڵا، پێکهاتەکانی میدیکال.
سپین کالۆریترونیکس: ئەم شاخەیەکە لە فیزیای کە بە بەکاردێتی چۆن گرما و سپین لە مادەکانی مەغناطیسی چەکە. ئێفەکتی سێبێک رۆڵێکی گرنگی هەیە لەم بوارەدا، چونکە دەتوانێت گشتگیری سپین و ڤۆڵتاژ لە دیفرەنسی گرما دروست بکات. ئەمە دەتوانێت بۆ دەستەی جیاواز بۆ پرۆسەکردن و گازراوەی مەلumat
