ئەمەنی چییە و ئەمەن چۆن دروست بەرەو کاربردەر دێت
هێندێک ئاخترەوەر هەبوو کە دۆزی خواردنی مرۆڤ لەبەرزاندوو. یەکەم ئاخترەوەر بە چرخدا بوو، دووەم ئاخترەوەر بە ئەلکتریسیتیدا بوو، سێیەم ئاخترەوەر بە تەلگرافیادا بوو، و چوارەم ئاخترەوەر بە کامپیوتەردا بوو. پێشەوەری ئاسایی ئەلکتریسیتی بحیث دەکەین. هەموو مادەکە لە ئەم گەڕەدا دروست بوون لە ڕەنگێکی زۆر لەمادەکان و هەر ڕەنگێک هەمان شماری ئەلکترونە نەگەیەن و پروتونە نەگەیەن.
بە دەرەوەیەوە، دەتوانین بڵێین کە هەر مادەی تەنها دەبێت هەمان شماری ئەلکترون و پروتون لە خۆیدا هەبێت. پروتونەکان تێکەڵن و بە چەندێکی زۆر بەردەستی ناوکی ڕەنگەکان. ئەلکترونەکان هەروەها بە تێکەڵی ڕەنگەکاندا هەن و ژێرناوکەکە لە سەرەکانی جیاوازدا گرە. بەڵام چەندێک لە ئەلکترونەکان دەتوانن بە آزادری بچەشن یان لە گرەکەی خۆیدا بە دەرچن بە تێکەڵی دەربەخەرەوە. ئەم ئەلکترونانەی آزاد و هەروەها تێکەڵی توانا بە ئەلکتریسیتیدا دەبێت.
لە حالتی تەنها، شماری ئەلکترون و پروتون یەکسانە لە هەر چەندێک مادە. بەڵام گەر بهێمە بۆچی شماری ئەلکترون لە چەندێک مادە زیاتر بێت لە شماری پروتون، مادەکە بە شارە نەگەیەنی گەڕێتەوە بەهۆی شارەی هەر ئەلکترونەکە نەگەیەن. گەر شماری ئەلکترون لە چەندێک مادە کەمتر بێت لە شماری پروتون، مادەکە بە شارە نەگەیەن گەڕێتەوە.
پێنجەی ئەلکترونە آزاد هەمیشە هەوڵ دەدەن بە یەکسان ببن. ئەمە یەکەمجارەیەکە بۆ ئەلکتریسیتی. بە گشتی باش بڵێین. گەر دوو بەدنە بەشداری کە چارەی شارە یەکسان نییە بە یەکەوە بچن، ئەلکترونەکان لە بەدنەکەی کە شماری ئەلکترونی زیاتری هەیە دەچنە بەدنەکەی کە شماری ئەلکترونی کەمتری هەیە بۆ یەکسانکردنی پێکهاتەی ئەلکترونی هەر دوو بەدنە. ئەم جارەی شار (چونکە ئەلکترونەکان چەندێکی شارن) ئەلکتریسیتییە.
تێرمەکانی پەیوەست بۆ ئەلکتریسیتی
شارە ئەلکتریکی: وەک گفتنەوەیەکە چەندێک ڕەنگە کە شماری ئەلکترون و پروتون یەکسانە لە بەدنە تەنها. شماری شارە نەگەیەن و شارە نەگەیەن یەکسانە لە بەدنە تەنها چونکە شارەی ئەلکترون و پروتون یەکسانە بە ژمارە بەڵام پۆلارییەکەیان ڕەقەکە. بەڵام بۆ هەر هۆکارێک، یەکسانی شماری ئەلکترون و پروتون لە بەدنەکە دەگۆڕێت بەشداری بەدنەکە دەبێتە شارە ئەلکتریکی. گەر شماری ئەلکترون زیاتر بێت لە شماری پروتون بەشداری بەشداری بەشداری بە شارە نەگەیەن گەڕێتەوە و شماری شارە پێکەوە لە شماری ئەلکترونەکانی زیاتردا. بە ڕێگەی هەمان ڕێگا، دەتوانین شارە نەگەیەنی بەشداری بەشداری بەشداری بەشداری بەشداری بەشداری بەشداری بەشداری بەشداری بەشداری بەشداری بەشداری بەشداری بەشداری بەشداری بەشداری بەشداری بەشداری بەشداری بەشداری بەشداری بەشداری بەشداری بەشداری بەشداری بەشداری بەشداری بەشداری بەشداری بەشداری بەشداری بەشداری بەشداری بەشداری بەشداری بەشداری بەشداری بەشداری بەشداری بەشداری بەشداری بەشداری بەشداری بەشداری بەشداری بەشداری بەشداری بەشداری بەشداری بەشداری بەشداری بەشداری بەشداری بەشداری بەشداری بەشداری بەشداری بەشداری بەشداری بەشداری بەشداری بەشداری بەشداری بەشداری بەشداری بەشداری بەشداری بەشداری بەشداری بەشداری بەشداری بەشداری بەشداری بەشداری بەشداری بەشداری بەشداری بەشداری بەشداری بەشداری بەشداری بەشداری بەشداری بەشداری بەشداری بەشداری بەشداری بەشداری بەشداری بەشداری بەشداری بەشداری بەشداری بەشداری بەشداری بەشداری بەشداری بەشداری بەشداری بەشداری......
