Mühendisî Termodinamîk: Temelîyan & Pîvanên
بەپێی پێکهاتگری ترمودینامیکی ئینجینیری، دەستی پێکدا بۆ هێماکردنی جیهانێکی به‌رزتر، لەڕێگەی پێشکشکردنی نیوەکەی کارکردنی شوێن، پێکهات و چاکسازییەکەی.
فەکتەکانی کە سەرەکین لە بازرسی کارکردنی پێکهات، فەکتەکانی وەک پێکهاتی پێنجاوەی نایاب، خواردنی راوەکەی بەرێوەدا، کڕینی پێکهات، و بازرسی چێژی بەرەو چوارچووەکە. ئینجینێرانی ئێستا دەستەکەی ترمودینامیک دەخەونەوە و دەبەستێنەوە بۆ بازرسی و هێماکردنی شتانەکەی پێشکەشکراو بۆ ئامانجی ئامانجەوەی و چوارچووەکە.
ئەلمەتەکەی ترمودینامیک لە سەدەی ١٩ەمدا بوو. لەو کاتەی دەربارەی ئەلمەتەکەی ترمودینامیکی زانایان و ئینجینێران بەکاردەهێناوە بە پێکەوە بۆ کردنی بەکاردەهێنانی بە چەندێک.
پێکهاتگری ترمودینامیک
واورەکەی ترمودینامیک لە واورەی یونانی (بە مەنى گەرم) و دینامیک (بە مەنى هێز) دەگەیەنرێت. ئامادەکانی ئینجینیری بەخێربێی لە بازرسی سیستەمان و چوارچووەکەیان.
پێکهاتگری / تێبینی کە بەکاردەهێناوە لەم بوارەدا یەکەمەی کەسانی کە پێکهاتگری ترمودینامیکی ئینجینیری (بەکاردەهێناوە بە ناوی گەرم-هێز)
سیستەم، چوارچوو و گشتی
سیستەمەکە چیزێکە کە ما بەخێربێی بەردەوام بەکاردەهێنین، بۆیە یەکەم چەمکەکە دەبێت چاکسازی ئامانجی سیستەم. ئامانجی سیستەم دەتوانێت بەکاردەهێنرێت بۆ بەرزکردنی ئافرازی سیستەم یان بۆ کۆکردنەوەی خەزمەکە. مثالی سیستەمەکە دەتوانێت بەکاردەهێنرێت بۆ بازرسی چەرکەی ساردکردن لە شوێنی ساردکردن یان بۆ بازرسی چەرکەی Rankine لە شوێنی هێزو.
سیستەمەکە بە تایبەتی پێکهاتی نیوەکەی بە چاکسازی سیستەمەکەی یان بە چاکسازی سەرەکییەکەی پێکهاتراوە؛ هەروەها پێکهاتی مادەکە لەناو سیستەمەکەدا دەتوانێت بە تایبەتی بێت یان بە چاکسازی سەرەکییەکەی پێکهاتراوە بە پێی چەرکە.
پێکهاتی سیستەمەکە پێکەوە نەگۆڕە (وەک هێزوی هێزان لە نێو کۆمپرسۆرەکە) یان دەتوانێت گۆڕێتەوە (وەک بەڵایەکی بەکاردەهێناوە). مادەکەی پێکهاتی لەناو سیستەمەکەدا دەتوانێت بە تایبەتی بێت یان بە چاکسازی سەرەکییەکەی پێکهاتراوە.
ئەلەمەکەی کە سیستەمەکە لە چوارچووەکەیدا دەڕێژێتەوە دەوترێت چاکسازی. چاکسازی سیستەمەکە دەتوانێت بە تایبەتی بێت یان بە چاکسازی سەرەکییەکەی پێکهاتراوە.
پێکهاتی لە نێو سیستەمەکە و چوارچووەکە بە ڕێگەی چاکسازی دەڕێژێتەوە و لەوەشێوەیە ڕۆڵێکی گرنگی هەیە لە ترمودینامیک (یان هێز-گەرم).
جۆرەکانی سیستەم لە ترمودینامیک
تێدایە دوو جۆری بنەڕەتییەکانی سیستەمان لە ترمودینامیک:
سیستەمی بەستراو یان کۆنترۆڵی ماسە: پێکهاتی تایبەتییەکی مادە دەگەیەنێت. لەوانەیە لە سیستەمی بازا، هیچ خواردنی مادەی ناکەمێت بەرەو چاکسازی سیستەمەکە. هەروەها هەیە جۆرێکی تایبەتییەکی سیستەمی بەستراو کە پێکهاتی ناکەمێت و خۆی دەبەستێتەوە لە چوارچووەکە و دەوترێت سیستەمی بەستراو.
کۆنترۆڵی حجم (سیستەمی بازا): کۆنترۆڵی حجم بە کەمێکی حجمی کە هێز و خواردن دەکەوت و چاکسازی سیستەمەکە دەڕێژێتەوە. چاکسازی سیستەمی بازا دەوترێت چاکسازی کۆنترۆڵکراو؛ ئەم چاکسازی کۆنترۆڵکراوەیە دەتوانێت بازا بێت یان بازا نەبێت.
میسانی کۆنترۆڵی حجم هەڵبژێردنی کاریگەری کە خواردنی مادە دەکەوت و چاکسازی سیستەمەکە دەڕێژێتەوە وەک خواردنی ئاو لە نێو پامپەکان، خواردنی بخار لە نێو توربینەکان و خواردنی هەوا لە نێو کۆمپرسۆرەکان.
ترمودینامیکی میکروسکۆپیک
ڕێگەی میکروسکۆپیکی لە ترمودینامیک دەکرێت بە ترمودینامیکی ستاتیستیکیش هەڵبژێردرێت و پێکهاتی مادەکە و ئامانجی ترمودینامیکی ستاتیستیکیش بەکاردەهێنرێت بۆ بازرسی چاکسازی پێکهاتی گریدانەکەی سیستەمەکەی بەخێربێی و بە چاکسازی سەرەکییەکەی پێکهاتراوە بەکاردەهێنرێت بۆ بازرسی چاکسازی سیستەمەکە.
پێکهاتگری، چاکسازی و چەرکەی ترمودینامیک
پێکهاتگری ترمودینامیک
پێکهاتگری ترمودینامیک چاکسازێکی بەرزە لە سیستەم. نرخی پێکهاتگری بە چاکسازی یەکەم بەرەو دواتردا دەگۆڕێتەوە بە دەستی بەرەو چاکسازی سەرەکییەکەی پێکهاتراوە.
پێکهاتگری بەرز
پێکهاتگری کە بەرەو دواتردا دەگۆڕێتەوە بە پێی خواردنی مادە دەوترێت پێکهاتگری بەرز و نرخی خۆی بە چاکسازی سەرەکییەکەی پێکهاتراوە. میسانی پێکهاتگری بەرز حجم، هێز و مادە. پێکهاتگری بەرز بە پێی حجمی سیستەمەکە دەگۆڕێتەوە و دەتوانێت بە چاکسازی سەرەکییەکەی پێکهاتراوە.
پێکهاتگری کەم
بە پێچەوانەی پێکهاتگری بەرز، پێکهاتگری کەم بەرەو دواتردا ناگۆڕە و ناکەمێتەوە و ناگۆڕە بە پێی حجمی سیستەمەکە. دەتوانێت بە چاکسازی سەرەکییەکەی پێکهاتراوە بەرەو دواتردا بگۆڕێت. میسانی پێکهاتگری کەم پێکهاتگری گەرم و پێکهاتگری گەرمە.
چاکسازی ترمودینامیک
چاکسازیەکە بە چاکسازی سیستەمەکە دەگەیەنێتەوە کە بە چاکسازی سەرەکییەکەی پێکهاتراوە. حجمی مادەکەی لەناو سیستەمەکەدا دەتوانێت بە چاکسازی سەرەکییەکەی پێکهاتراوە بە چاکسازی سەرەکییەکەی پێکهاتراوە بە چاکسازی سەرەکییەکەی پێکهاتراوە.
چەرکەی ترمودینامیک
چەرکەی ترمودینامیک چاکسازی یەکەم بەرەو دواتردا دەگۆڕێتەوە. ئەگەر نرخی پێکهاتگری بەرزی سیستەمەکە لە دوو کاتی جیاوازدا یەکسان بێت، ئەوا سیستەمەکە دەبێت بە چاکسازی سەرەکییەکەی پێکهاتراوە. چاکسازی سیستەمەکە دەبێت بە چاکسازی سەرەکییەکەی پێکهاتراوە بە چاکسازی سەرەکییەکەی پێکهاتراوە.
چاکسازی سیستەمی ترمودینامیک
چاکسازی سیستەمی ترمودینامیک چەرکەیەکەی چاکسازی یەکەم بەرەو دواتردا دەگۆڕێتەوە. کاتێک چاکسازی سیستەمەکە پێکهاتێت، هەموو پێکهاتگرەکەیەکانی یەکسان دەبن بەو کەیەیان هەبوو لە سەرەتا. هەموو چاکسازی کە بە چاکسازی سەرەکییەکەی پێکهاتراوە لە زۆربەی بوارەکاندا ڕۆڵێکی گرنگی هەیە، وەک چاکسازی گەرم
