Экономик диспетчерлаш (йоки экономик юклантириш диспетчерлаши йоки заслуженность тартиби) онлайн процесси бўлиб, бу процессда мавжуд генераторлар орқали юклантириш талабини қонунчилик ва жами ишлаб чиқариш хажми минималга келтирилади.
Экономик диспетчерлаш ҳизмат кўрсатувчиларга хизмат кўрсатиш учун ишлаб чиқариш объектларини самарали ва ишончли қилиш усулларини белгилашда ишлаб чиқариш ва юбориш системаларидаги эксплуатация чекловларига эга бўлади.
Экономик диспетчерлаш электр энергиясини ишлаб чиқариш объектларининг оптималь чиқармасин аниқлайди. Бу система юклантиришни ишончли ва қулай шартларда қонунчилик ва эксплуатация чекловларига қарши камайишга солиқ қилишга ёрдам беради.
Энг паст маржинал хажмий кофисига эга генераторлар аввало юклантириш талабига жавоб бериш учун ишлатилади. Система маржинал кофи генераторларнинг охирги генераторининг маржинал кофини билдиради. Бу тариф 1 МВт/соат энергияни тармоға қўшиш ҳажмини аниқлайди.
Бу ишлаб чиқариш графики, экономик диспетчерлаш деп аталади, электр энергиясини ишлаб чиқариш ҳажмини камайтиришга ёрдам беради. Анчарак, экономик диспетчерлаш ҳосилоти муҳандислар ва ишлаб чиқариш вақтида ишлатилган.
Экономик диспетчерлаш масаласи максалланган компьютер программалари ёрдамида ечилиши мумкин. Бу программалар мавжуд ресурслар ва аларга багишланган юбориш имкониятларининг эксплуатация ва системалар чекловларин қонунчилик қилиши керак.
Экономик диспетчерлашда генераторнинг фактик ва реактив кути қуйида белгиланган чегараларда ўзгаради ва юклантириш талабига жавоб беради. Шунинг учун, электр энергияси системалари уртақлашуви энг кўп электр станцияларини параллель юборишга мумкин. Бу системада, электр станцияларини ишлаб чиқариш ҳажмини камайтириш мақсадида ишлаб чиқариш объектларини самарали ишлата бериш керак.
Электр энергияси системаси тез қадам-қадамлашмоқда. Электр энергияси системалари уртақлашуви кўп электр станцияларини параллель юборишга мумкин. Тармоқ системасида, электр станцияларини ишлаб чиқариш ҳажмини камайтириш мақсадида ишлаб чиқариш объектларини самарали ишлата бериш керак. Бу электр станцияларининг 1 МВт/соат энергияни ишлаб чиқариш ҳажми.
Экономик диспетчерлашни тасвирлаш
Заслуженность тартиби электр энергиясини ишлаб чиқариш технологияларининг фиксирован ҳажми билан фарқ қилинади. Заслуженность тартиби боёганда, энг паст нархда электр энергиясини ишлаб чиқариш электр станцияларини аввало юклантиришга қўшилади. Кейин, юклантириш талабига жавоб бериш учун энг юқори маржинал кофини эга бўлган электр станциялар қўшилади.
Хавф-чекловли экономик диспетчерлаш (SCED) - бу оптимал электр энергияси юбориш (OPF) масаласининг соддалаштирилган варианти. У энергетика секторида кенг колдонилади. Оптимал электр энергияси юбориш - энергетика индустриясидаги энг муҳим оптимизация масалаларидан бири.
OPF мақсади - белгиланган талабга жавоб бериш учун тармоқ генераторларини қанчаларини ишлаб чиқариш кераклигини аниқлаш. Оптималлик ҳажми генераторлар томонидан ишлаб чиқарилган энергия ҳажмини аниқлайди.
SCED масаласини ечиш учун бир неча кенг колдониладиган ёндошлар мавжуд, мисоли, линей программалаш (LP), тармоқ юбориш программалаш (NFP), квадратик программалаш (QP), нелиней конвекс тармоқ юбориш программалаш (NLCNFP) ва генетика алгоритми (GA).
Янги энергетика ресурсларининг растрсизлаштирилиши, ягони энг паст ишлаб чиқариш хажми билиб, оптовой электр энергияси нархини камайтирди. Бу рынокда нархни аниқлаш усулга "заслуженность тартиби эффект" деб аталади.
Заслуженность тартиби эффект энергия фаолияти бозорида янги энергетика ресурсларининг ишлаб чиқариш хажмини оширишдан келиб чиқкан электр энергияси нархини камайтир. Энергия нархи "заслуженность тартиби" ёрдамида аниқланади.
Энергия бозорига энергия юбориш тартиби, энг паст ишлаб чиқариш хажми билан биринчи бозорга киришgan электр станция тартиби.
Тузатиш нархи ва тузатиш хажми электр энергияси талаби ва топшириш ортога келиши билан аниқланади. Бу тузатиш нархи барча тармоқ генераторларини ишлатаётган бозор ҳисобдорларига тўлаши керак. Шундай қilib, барча оптовой бозордан электр энергиясини сотиб олинган ҳисобдорлар бир хил нархни тўлаши керак.
Энергия ишлаб чиқариш хажмини камайиш, айнива янги энергетика ресурсларининг растрсизлаштирилиши, заслуженность тартибини ўзгартириши мумкин. Фотоэлектр, шамол энергияси ёки биомасса каби янги энергетика ресурсларининг ишлаб чиқариш хажмини кўпроқ юборишга олиб келинганда, бу эффект аниқроқ.
Юклантириш юбориш вақтинда, маржинал хажми нольга яқин бўлган фотоэлектр ва шамол энергияси генераторлари бозорга кириши ва анчарак традицион электр станцияларини заслуженность тартибининг охирига солиши мумкин.
Энергетика сектори бу эффектни "янги энергетика ресурсларининг заслуженность тартиби эффекти" деб атаёт. Традицион электр станциялар фақат янги энергетика ресурслар талабини қонунчилик ва қолган электр энергияси талабини қонунчилик қилиши керак.
B. H. Chowdhury va S. Rahman, “Экономик диспетчерлашдаги соңги инновациялар обзори,” IEEE Transactions on Power Systems, том 5, номер 4, беттар 1248-1259, ноябрь 1990, doi: 10.1109/59.99376.
Чен, Ч., Ку, Л., Цен, М., Ли, Л., Чен, Ч., ва Лим, М. К. (2022). Энергетика экономик юклантириш масаласида юкори ресурс ишлатиш ҳажмини камайтириш ва юбориш хажмини ошириш. Журнал туфақтоқ ишлаб чиқариш, 364, 132709. https://doi.org/10.1016/j.jclepro.2022.132709.
Р. А. Жабр, А. Х. Кооник ва Б. Дж. Кори, “Хавф-чекловли экономик диспетчерлаш масаласи үчун бир хил линей программалаш алгоритми,” IEEE Transactions on Power Systems, том 15, номер 3, беттар 930-936, август 2000, doi: 10.1109/59.871715.
Эълон: Алган материалларни ҳурмат қилиш, яхши мақолаларни булишга лоял бўлинг, агар ҳуқуқлар бузилса, ҳуқуқлар бузилган материалларни ўчириш ҳақида хабар беринг.